امروز یک موضوع مانند خورشیدی در تاریخ معاصر ایران می درخشد: هیچ دولت
و حکومتی هنوز نتوانسته است دستاوردهای یک ساله حکومت خود مختار
آذربایجان را تکرار کند.
در هفتاد و سومین سالگرد انقلاب ملی و دموکراتیک آذربایجان ، مناقشه بر
سر وقوع آن بالا گرفته است .از سویی نیروهای تجزیه طلبی که با توسل به
دشمنان ایران در تلاش پیشبرد برنامه های ضد ملی خود هستند ، حکومت خود
مختار آذربایجان را دست آویزی برای توجیه خود می یابند و از سوی دیگر
ملی گرایان شونیستی که هیچ تجربه تاریخی از خدمت به مردم را در کارنامه
خود ندارند با دستاویز وابستگی به شوروی در تخطئه این جنبش سر از پا
نمی شناسند و به هر خس و خاشاک دشمن ساخته ای متوسل می شوند. امروز یک
موضوع مانند خورشیدی در تاریخ معاصر ایران می درخشد: هیچ دولت و حکومتی
هنوز نتوانسته است دستاوردهای یک ساله حکومت خود مختار آذربایجان را
تکرار کند.
در ادامه اصلاحات حکومت ملی آذربایجان را به نقل از مقاله 21 آذر نوشته
رفیق علی گلاویژ ذکر میکنیم.
اصلاحات سیاسی:
۱- برانداختن سلطه حکومت مرتجع (حکومت فئودالها و سرمایهداران دلال)
و نفوذ امپریالیسم از آذربایجان، شکستن دستگاه ارتجاعی دولتی سابق و
استقرار رژیم حاکمیت و دستگاه حکومتی ناشی از خلق و متکی بر خلق تحت
رهبری یک حزب انقلابی،
۲- نجات تودههای خلق و قبل از همه کارگران و دیگر زحمتکشان شهر و ده
از بیحقوقی و اسارات و آوردن آنها به صف مقدم زندگی سیاسی، اجتماعی و
اقتصادی جامعه، و
۳- تأمین خودمختاری خلق آذربایجان در داخل ایران و استقرار دمکراسی به
سود خلق.
اصلاحات اقتصادی:
۱- ملی کردن معادن، ثروتهای زیرزمینی و جنگلهای طبیعی،
۲- به کار انداختن مجدد کارخانههای پشمینه، کلکتهچی، خسروی، بوستان،
شایان، ایران کبریت، دخانیات و قند میاندوآب که مدتها بود در قسمتی یا
به کلی از کار ایستاده و متروک گشته بودند و تأسیس کارخانه جدید نساجی
ظفر،
۳- از میان بردن مناسبات فئودالی و مصادره ۴۳۷ ده دشمنان خلق و توزیع
مجانی آنها به اضافه ۳۷۳ ده خالصه (جمعاً ۳۸۰ هزار هکتار زمین) در
میان دهقانان آذربایچان،
۴- واگذاری زمین باغها، خرمنگاهها، زمین خانه و خود خانههای
دهقانان و کلیه ابنیه و اعیانی دهات سرتاسر آذربایجان به طور رایگان به
دهقانان،
۵- الغای کلیه بدعتها و رسوم رسمی و غیررسمی فئودالی، حقالمرتع و
حقابه و غیره،
۶- الغای کلیه وامهای دهقانان به دولت و ملاکان و سلفخرها،
۷- الغای سلطه ملاکان بر شخصیت دهقانان و احیای آزادی کامل شخصی
دهقانان،
۸- تبدیل انجمن ده منتخب از جانب دهقانان به یگانه ارگان حاکمیت در ده
و پایان دادن به سلطه اربابی و ایادی وی،
۹- تأسیس «شرکت آب و ماشینهای کشاورزی»، «شرکت پنبه»، «بانک فلاحت»
برای خدمت به دهقانان،
۱۰- تعیین ۸ ساعت روز کار، تأمین بیمههای اجتماعی و حق تأسیس
اتحادیهها، منع کار کودکان کوچکتر از ۱۴ سال، نگاهداری کودکان کارگر
به حساب دولت، اعطای سالی یک ماه مرخصی به کارگران و کارمندان با گرفتن
مزد و حقوق و ۳ ماه مرخصی با مزد و با حقوق برای زنان کارگر و کارمند
قبل و بعد از وضع حمل، پرداخت حقوق دوران بیماری و آسیب دیدگی در کار،
تأمین حقوق بازنشستگی برای همه،
۱۱- اعطا و اجرای برابری حقوق زن و مرد در جامعه و خانواده در عمل.
اصلاحات فرهنگی:
۱- استقرار آموزش همگانی و مجانی به زبان آذربایجانی و اختصاص دادن چهل
درصد بودجه دولتی به امور آموزش و فرهنگ،
۲- ایجاد ۳٫۸۰۰ کلاس برای برانداختن بیسوادی در سرتاسر آذربایجان،
۳- ایجاد بیش از ۲ هزار دبستان و دبیرستان فقط در شهرهای آذربایجان و
افتتاح دبستان تقریباً در کلیه دهات آذربایجان،
۴- تأسیس اولین دانشگاه در تبریز،
۵- تأسیس دوره آموزش کشاورزی، آموزشگاههای پرستاری، پزشکیاری،
راهآهن، مامايی، تلگراف، مدرسه سیاسی و مدرسه حقوق،
۶- انتشار یومیه «آذربایجان»، «آزادی ملت»، «ینی شرق» (خاور نو)،
«غلبه»، ««جودت»، «ارومیه»، و مجموعههای «آذربایجان اولدوزی» (ستاره
آذربایجان)، «شاعرلر مجلسی» (مجلس شعرا)، «معارف»، «وطن»، «فدایی»،
«دمکرات» و «گونش » (آفتاب) با مضمونی دمکراتیک و به زبان آذربایجانی،
۷- تأسیس نخستین ایستگاه رادیو تبریز،
۸- تأسیس تئاتر، فیلارمونی و ارکستر دولتی آذربایجان، آغاز بنای تئاتر
در همه شهرها و سینما در همه شهرها و دهات، تأسیس سازمان ورزش تودهای،
اتحادیه نقاشان و مجسمهسازان، مجلس شعرا، افتتاح هنرستان عالی هنرهای
زیبا و «موزه هنرهای زیبا به نام بهزاد» و غیره. در یک کلمه: بنای یک
فرهنگ خلقی با شکل ملی.
اصلاحات در زمینههای دیگر:
۱- افتتاح ۳۵ بیمارستان و مطب،
۲- ایجاد ۳۸ منطقه پزشکی و ۵۴ داروخانه در دهات،
۳- رساندن تعداد تختهای بیمارستان از ۷۰ به ۸۰۰،
۴- حفر چاههای آرتزین و تعمیر قریب ۴۰ قنات در حوالی تبریز، ایجاد سد
و قنات در عجبشیر اطراف میانه (در دره گازلی) و سراب (در ده میرانکوه)
و غیره.
متأسفانه امکان برشمردن همه اصلاحات حکومت ملی آذربایجان را نداریم.
ولی همینقدر هم که یادآوری کردیم به روشنی نشان میدهد که آنچه حکومت
ملی آذربایجان در کمتر از یک سال انجام داد اصلاحاتی عمیقاً بنیادی
بود که در ایران آن روز کسی نمیتوانست خوابش را هم ببیند.