|
نویدنو 20/07/1396
رویای بر
باد رفته استقلال
اردشیر
زارعی قنواتی
 روز
سه شنبه 10 اکتبر در حالی که همه ناظران و مردم اسپانیا و به خصوص
استقلال طلبان "کاتالونیا" در انتظار سخنرانی "کارلس پوجدمون" رئیس
دولت محلی این منطقه خودمختار بودند به خلاف انتظار، وی با عدول از
مواضع اعلام شده ضمن دفاع از استقلال با "تعلیق" نتیجه همه پرسی یک گام
به عقب نشست. برگزاری همه پرسی استقلال کاتالونیا در روز یکشنبه اول
اکتبر در حالی برگزار شد که با مخالفت و اقدامات بازدارنده پلیس و
نیروهای امنیتی اسپانیا به دلیل غیرقانونی خواندن آن تنها 42 درصد
واجدین شرایط رای در آن شرکت کرده و بنا به گفته مسئولین برگزار کننده
بیش از 90 درصد رای دهندگان به آن رای "آری" دادند. برگزاری همه پرسی
استقلال در کاتالونیا از آنجا که به اذعان مقامات دولت محلی و احزاب
جدایی طلب برای تعیین تکلیف و تصمیم نهایی جهت جدایی از اسپانیا اعلان
شده بود با توجه به سخنان پوجدمون در جلسه سه شنبه پارلمان یک شکست
برای دولت وی محسوب می شود که بالاخره با عقب نشینی از خواست خود مرعوب
دولت مادرید و فشار رهبران اتحادیه اروپایی گردید. این عقب نشینی هر
چند که وی سعی کرد نشان دهد که یک حرکت تاکتیکی در جهت رسیدن به اهداف
استراتژیک برای استقلال کاتالونیا می باشد اما واقعیت و منطق سیاسی حول
آن، نشان می دهد که آنان در آخرین لحظات با فشار و رایزنی با رهبران
کاتالان و مسئولین اتحادیه اروپایی ناچار تن به مصالحه یی دادند که هر
چند می تواند منطقی بوده و راه را برای مذاکرات باز کند اما رویای
استقلال را برای سال ها در محاق قرار می دهد. اصرار و قاطعیت دولت
مادرید و نخست وزیر آن "ماریونو راخوی" که تا روز نشست پارلمان محلی
کاتالونیا، تهدید به مجازات و حتی تعلیق دولت محلی طبق اصل 155 قانونی
اساسی اسپانیا کرده بود در کنار عقب نشینی جدایی طلبان کاتالان یک
پیروزی بزرگ برای دولت راستگرای حزب حاکم "مردم" بود که به موقعیت
راخوی در سطح ملی کمک زیادی می کند.
بزرگترین اشتباه دولت محلی کاتالونیا و حامیان استقلال نه در برگزاری
همه پرسی که بدون تردید در اشتباه محاسبه حول چگونگی استفاده و نوع
برخورد با نتایج این همه پرسی بود که از یک "فرصت" در فرجام کار یک
شکست را پذیرفتند. آنچه در طی 9 روز بین برگزاری همه پرسی و جلسه
پارلمان محلی برای اعلان استقلال در روز سه شنبه 10 اکتبر، که بارها و
تا ساعت ها قبل از برگزاری جلسه پارلمان از سوی پوجدمون مبنی بر
غیرقابل بازگشت بودن امکان عدول از نتیجه همه پرسی گفته شده بود، در
نهایت حرکت مایوس کننده یی بود که نشان می داد رهبران جدایی طلب
کاتالان هیچ ارزیابی درستی از شرایط موجود نداشته اند. حوزه روابط بین
الملل و به خصوص استقلال یک کشور جدید که موجب تغییر در مرزهای بین
المللی می شود در شرایطی که با توافق دمکراتیک هر دو طرف (دولت ملی و
دولت محلی) نباشد همانگونه که نمونه توافقی آن در چکسلواکی سابق انجام
شد، یا باید در بستر منازعه و جنگ همچون وضعیت در حوزه بالکان انجام
شود یا در نهایت گروه کوچک (استقلال طلبان) در مقابل گروه بزرگ تر
(دولت ملی) به اجبار شرایط داخلی و خارجی با پرداخت هزینه معمولا به
عقب نشینی وادار می شوند. در چنین شرایطی اصرار بر "حق تعیین سرنوشت"
در مفهوم جدایی و استقلال با توجه به عوامل بازدارنده و عدم حمایت
منطقه یی و بین المللی از این تغییرات جغرافیای سیاسی در خوشبینانه
ترین وضعیت اختلافات را تشدید می کند و در وضعیت بدبینانه می تواند به
جنگ و خشونت نظامی – امنیتی منجر شود که باز هم بازنده معمولا حوزه
کوچک تر محلی می باشد. برای نظم و سیاست جهانی و هم چنین قواعد موجود
در حوزه حقوق بین الملل هر چند به صراحت در خصوص مفهوم حق تعیین سرنوشت
"قاعده قانونی دقیق" مشخص نشده است اما همواره تابع "حفظ ثبات" منافع
بازیگر بزرگتر و خواست منطقه یی بر اراده بازیگر کوچکتر ارجح داده می
شود.
در کاتالونیا دولت محلی و به خصوص شخص کارلس پوجدمون تا آخرین لحظات در
حالی بر تصمیم غیرقابل بازگشت استقلال سخن می گفتند که نه تنها در
اسپانیا و اتحادیه اروپایی به شدت با این تصمیم ابراز مخالفت می شد
بلکه در خود منطقه کاتالونیا نیز بخش بزرگی از مردم به هر دلیلی مخالف
این استقلال در شرایط فعلی بودند. تظاهرات گسترده در روز شنبه 7 اکتبر
که تنها در بارسلون مرکز کاتالونیا صدها هزار تن را به خیابان کشید و
یک روز بعد هم شهردار محبوب و چپگرای بارسلون "آدا کولاو" که ضمن
مخالفت با اعلان استقلال یکطرفه خواهان گفت و گو و مذاکره بین دولت
محلی و دولت مادرید گردید، در کنار مخالفت قاطع "آنگلا مرکل"، "آمانوئل
مکرون" رهبران آلمان و فرانسه و هم چنین "دونالد توسک" رئیس شورای
اروپا، تقریبا عرصه را بر دولت پوجدمون تنگ کرده بودند. اشتباه بزرگ
استقلال طلبان و دولت پوجدمون وقتی رقم خورد که در فرصت 9 روزه بین همه
پرسی و جلسه پارلمان با اصرار بر غیرقابل بازگشت بودن تصمیم خود برای
اعلان استقلال راه را برای نخست وزیر راستگرای اسپانیا باز کردند تا با
توسل به قانون اساسی اسپانیا و حمایت اتحادیه اروپایی از مادرید، تمام
راه ها برای مذاکره و مصالحه را ببندد. چنانچه اگر دولت محلی کاتالونیا
بعد از همه پرسی از آن به عنوان برگی برای مذاکره در چارچوب کسب امتیاز
بیشتر از مادرید استفاده می کرد، هم اینکه می توانست حمایت قاطع تر
کاتالان ها را در پشت سر خود داشته باشد و هم اینکه رهبران اتحادیه
اروپایی را به عنوان میانجیگران اختلاف در مقابل ماریونو راخوی قرار می
داد. متاسفانه این اشتباه که ریشه در نگرش انتزاعی و آرمانخواهانه در
چارچوب کسب منافع حداکثری (استقلال کامل) دارد دقیقا مشابه همانچه هم
اکنون و هم زمان رهبران اقلیم خودمختار کردستان عراق هم مرتکب شده اند،
نه تنها سودی را عاید دولت های محلی نمی کند که "سرانجام یک پرش بلند
از ارتفاع زیاد" را در پایان با پای شکسته در ماراتن سیاست به حاشیه می
راند. حوزه سیاست در نظام بین الملل بیش از اینکه تابع حقانیت یا یک
آرمان تاریخی باشد معطوف به پراگماتیسم در عرصه پراتیک اجتماعی و سیاست
های کلان در حوزه ژئوپلتیک می باشد و به همین دلیل نادیده گرفتن این
واقعیت عینی همیشه آرمانخواهان را قربانی خواهد کرد. البته بحث انقلاب
و عزم یا اراده ملی برای تغییرات بنیادین با این موضوع منازعات ملی
کاملا جدا می باشد و در موقعیت انقلابی در عرصه عمل ملی هرگونه پرداخت
هزینه می تواند توجیه کننده اقدامی باشد که تفاهم ملی را برای تغییر
معادلات قدرت ممکن می کند. استقلال طلبان در کاتالونیا بعد از جلسه روز
سه شنبه پارلمان با عقب نشینی از خواست خود در واقع شکست را پذیرفتند و
هرگونه توجیهی برای این عقب نشینی تنها برای کاستن از تبعات این شکست
است. آنان حتی حمایت ملی گرایان حامی استقلال را هم از دست خواهند داد
و دولت پوجدمون بزودی با بحران عدم مشروعیت و اختلافات درونی مواجهه می
شود که احتمال سقوط آن هم قریب الوقوع است. همه پرسی کاتالونیا نه تنها
به یک "روز تاریخی" ختم نشد که ناخواسته هژمونی مادرید و موقعیت دولت
راستگرای راخوی را هم تقویت کرد.
19/7/96
برگرفته از شرق
|
