|
نویدنو 14/07/1396
معرفی کتاب
"در
برابر نئولیبرالیسم" ، ترجمه : مسعود امیدی، نشر گل آذین
 بدون شناخت نئولیبرالیسم ، شناخت و تحلیل درست از روندها و رویدادهای
اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جهان کنونی غیر ممکن
است.نئولیبرالیسم در واقع تلاش مدافعان سامانه سرمایه داری جهانی برای
بازپس گرفتن امتیازهایی است که این سامانه تحت فشار مبارزات کارگران و
زحمتکشان در دهه های میانی قرن بیستم در سطح جهانی ناگزیر به آن تن
داده بود. امتیازهایی که در دولتهای معروف به دولت رفاه بویژه در اروپا
تجسم یافت. از دهه هفتاد با روی کار آمدن تاچر در انگلستان و ریگان در
آمریکا سیاستهای اقتصادی ویژه ای از سوی صندوق بین المللی پول، بانک
جهانی و سازمان تجارت جهانی بر پایه آزادسازی بازارها - بویژه بازار
کار- توسعه برون سپاری و موقتی و قراردادی کردن روابط کار ، حذق
مقررات ، سوبسیدها و کاهش یا قطع بودجه های خدمات اجتماعی آموزش،
بهداشت و درمان، انرژی، حمل و نقل و... و کالایی سازی همه چیز از جمله
آموزش و سلامت اجتماعی بر کشورها دیکته شد که پیامدهای فاجعه بار آن
،اینک پس از گذشت بیش از سی سال آشکارتر می شود . از مهم ترین پیامدهای
نئولیبرالیسم می توان از تحمیل بسته های ریاضت اقتصادی ، کاهش
دستمزدهای واقعی، افزایش نابرابری، تخریب ساختار اقتصادی کشورهای
پیرامونی با تبدیل آنها به زائده تقسیم کار جهانی و ... نام برد.
امروزه آخرین بقایای دولتهای رفاه نه تنها در اروپا درحال فروریختن است
بلکه ورشکستگی یونان و اوضاع بحرانی کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا،
پرتقال و ایرلند و... نیز در برابر دیدگان همه قرار دارد، بحران هایی
که چشم انداز روشنی نیز برای خروج از آنها مشاهده نمی گردد.نارضایتی
گسترده در آمریکا به دلیل اجرای همین سیاستهای نئولیبرالی مبتنی بر
اجماع واشنگتنی و بر اساس نظر اقتصاددانانی چون فردریک فون هایک و
میلتون فریدمن، در شرایط ناتوانی قدرت سازماندهی نیروهای چپ و انقلابی،
به روی کار آمدن پدیده ای به نام ترامپ در این کشور انجامیده است. اثر
این پیامدهای فاجعه بار در کشورهای پیرامونی و در حال توسعه به مراتب
وخامت بارتر بوده است.
نئولیبرالیسم به مثابه ایدئولوژی از سوی جریان اصلی و رسانه های در
اختیار آن ، محافل علمی و فرهنگی و نهادهای تصمیم گیری سرمایه داری به
عنوان حقیقت محض به خورد جامعه داده می شود.
آگاهی عمومی در مورد نئولیبرالیسم و خطرها و پیامدهای زیانبار آن بر
زندگی اجتماعی مردم بسیار پایین است، در میان لایه های تحصیلکرده جامعه
و از جمله فارغ التحصیلان علوم اجتماعی و اقتصادی نیز متاسفانه شناخت
مناسبی از این ایدئولوژی وجود ندارد. از این رو نقد نئولیبرالیسم و
شناساندن سازوکارها و ابعاد واقعی و گسترده پیامدهای زیانبار آن به
جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است.
کتاب دربرابر نئولیبرالیسم برای توضیح موارد گره ای سلطه نئو لیبرالیسم
در جهان کنونی تلاش می کند.
کتاب
در برابر نئولیبرالیسم
از هشت نوشتار جدا تشکیل شده است که از زاویه های گوناگون رویکردهای
نئولیبرالی به حوزه های اجتماعی و اقتصادی را مورد بررسی قرار می
دهند.
مقاله اول کتاب به قلم کلیم صدیقی تاریخچه ای از سامانه سرمایه داری ،
بستر های شکل گیری و پیدایش نئولیبرالیسم ارائه و اثر نئولیبرالیسم و
جهانی سازی را بر فرآیند توسعه دموکراسی در کشورهای در حال توسعه مورد
بررسی قرار می دهد. مقاله با مفدمه جامعی آغاز و در بخش دوم به مرور
شکل گیری و بحثی در باره نئولیبرالیسم می پردازد .قسمت سوم مسائل مربوط
به جهانی سازی را تجزیه و تحلیل می کند و در بخش چهارم به مسائل تجارت
آزاد در یک بستر تاریخی می پردازد . سرانجام سیاست نئولیبرالیسم در هند
و نیزامکان سیاست جایگزین دنبال شده دربرخی از کشورهای آمریکای لاتین
مورد بررسی قرار گرفته است .
مقاله دوم مصاحبه ای در سال 2004 با ژوزف استیگلیتز ، برنده نوبل
اقتصاد ، مشاور اقتصادی کلینتون رئیس جمهور آمریکا و رئیس سابق صندوق
بین المللی پول است. استیگلیتز در این گفتگو آشکارا اعلام می کند:
"نئولیبرالیسم رشد ایجاد نمی کند، بلکه نابرابری ایجاد می کند....
بازارهای رها شده به حال خود بویژه در کشورهای در حال توسعه ناکارآمد
هستند...دست نامرئی ، برای آنکه وجود نداردنامرئی است....آنچه اکنون به
عنوان علم اقتصاد به حراج عمومی گذاشته شده است، در واقع یک ایدئولوژی
یا یک آیین مذهبی است..."
سومین مقاله گزارشی از پژوهشی انجام شده از سوی سه تن از پژوهندگان
صندوق بین المللی پول است که پی آمدهای پیروی از سیاست های نئولیبرالی
را در جهان همراه با انتقاد از این رویکردها مطرح می کند. در بخشی از
این گزارش می خوانیم:
"... مقاله ... بر دستور کار نئولیبرالی
از سه منظر متمرکز می شود. اول ... شواهدی از طیف وسیعی از کشورها را
نشان می دهد که دفاع از این ادعا را که نئولیبرالیسم همواره منجر به
رشد اقتصادی می شود، مشکل می کند. دوم اینکه حتی اگر ... هم رشد اتفاق
بیافتد، منجر به افزایش نابرابری می گردد و سوم اینکه تداوم نابرابری
برای رشد پایدار ...مضر است.همه این سه انتقاد از خود ، عیان و از زبان
خودشان است ، چنان که می توان گفت ناشی از ضربه ای سحت به مدافعان
دستور کار نئولیبرالی است. "
مقاله چهارم، صندوق بین المللی پول را از منظر مخالفان جهانی سازی به
نقد می کشد و ده دلیل روشن این مخالفت را به صورت مستدل ارائه می کند.
در این مقاله آمده است:
"صندوق بین المللی پول ...فشار عظیمی را بر اقتصاد بیش از 60 کشور
اعمال می کند. این کشورها برای دریافت وام، کمک های بین المللی ...
مجبور به پیروی از سیاست های صندوق بین المللی پول می شوند. بنابراین
صندوق بین المللی پول تصمیم می گیرد که کشورهای بدهکار به چه میزانی
بتوانند منابع خود را بر روی آموزش، بهداشت و درمان و حفاظت از محیط
زیست صرف کنند. صندوق بین المللی پول یکی از قدرتمندترین موسسات روی
زمین است با اینهمه هنوز عده زیادی نمی دانند که این موسسه چگونه کارمی
کند."
مقاله پنجم به قلم جیمز پتراس پیامدهای سرمایه گذاری خارجی در کشورهای
در حال توسعه را از شش منظر مورد بررسی انتقادی قرار می دهد. در پایان
مقاله پس از بررسی موضوع از زوایای شش گانه آمده است :
" در مجموع اتکا به سرمایه گذاری خارجی یک استراتژی پرمخاطره، پرهزینه
و محدود کننده است. ... تعجب آور نیست که هیچ کشوری در بین کشورهای در
حال توسعه از اولین تا آخرین آنها وجود ندارد که سرمایه خارجی را در
مرکز طرح توسعه خود قرار داده باشند. هیچ یک از کشورهای آمریکا، آلمان
و ژاپن در قرن 19 و 20، و همینطور هیچ یک از کشورهای روسیه، چین ، کره
و تایوان در قرن بیستم برای توسعه موسسات صنعتی و مالی خود به سرمایه
گذاری خارجی وابسته نبوده اند."
مقاله ششم رویکرد نئولیبرالیسم در حوزه روابط کار و تخریب دستاوردهای
مبارزاتی طبقه کارگر را مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه به صورت
موردی تاثیر موقتی سازی و قراردی کردن کارگران و برون سپاری فعالیت های
اقتصادی به پیمانکاران بخش خصوصی در صنعت نفت نیجریه مورد بررسی قرار
گرفته و پیامدهای زیانبار آن معادل بردگی دانسته شده است.در مقاله آمده
است:
" به نظر می رسد از آمریکای لاتین تا آسیا، آفریقای جنوبی تا اندونزی
هیچ کشوری نباشد که به خاطر موقتی سازی نیروی کار خود، گرچه تحت ظواهر
متفاوت، سزاوار توبیخ و سرزنش نباشد. "
مقاله هفتم ، ایدئولوژی نئولیبرلیسم را از منظری جامعه شناختی در ابعاد
فردی، ، ملی و بین المللی به اختصار مورد نقد و بررسی قرار داده است.
در بخشی از این مقاله آمده است:
" در سطح فردی نئولیبرالیسم اصرار دارد که عقلانیت، فردیت و منافع شخصی
هدایتگر همه اقدامات است(Peters
2001).
..تمرکز نئولیبرالیسم بر فرد به معنی آن است که در حال حاضر ایده های
مربوط به چیزهایی مانند "مصالح عمومی" و "جامعه" به عنوان اجزایی غیر
ضروری در حال دور انداخته شدن از دولت رفاه هستند.... از آنجا که ما
در حال برگشت زدن از نقش اجتماع و به جای آن تمرکز صرف بر افراد هستیم
، در نتیجه مشکلات اجتماعی چون خودکشی ، الکلیسم، افسردگی و خشونت
خانگی به صورت فزاینده ای رواج خواهند داشت.... چنین جهان بینی ای
همچنین توجیه این فکر را که برخی از مردم سزاوار برخورداری های بیش
از دیگرانند و سرانجام نیز ترویج این ترجیع بند معمول را که هریک از ما
مسئول سرنوشت خودش است، آسان تر می کند. "
و کتاب در مقاله هشتم دوازده دلیل مخالفت با سازمان تجارت جهانی از سوی
مخالفان جهانی سازی را به صورت مستدل بیان می کند. در این زمینه بر غیر
دموکراتیک بودن، ایجاد ناامنی در جهان، پایمال نمودن حقوق نیروی کار و
حقوق بشر، واگذاری خدمات ضروری مورد نیاز مردم به بخش خصوصی، افزایش
فقر و نابرابری، نقض حق حاکمیت ملی ملل تاکید شده است.
در پایان مقاله نیز آمده است.:
" ما می توانیم با هم فضای سیاسی ای را درست کنیم که اقتصاد جهانی
دموکراتیکی را بپرورد که اشتغال را افزایش دهد، نسبت به تضمین حق همه
افراد به غذا، آب، آموزش، و مراقبت های بهداشت و درمان اطمینان ایجاد
کند، آزادی و امنیت را ارتقاء دهد، و محیط زیست مشترکمان را برای نسل
آینده حفظ نماید. "
امید است کتاب گامی کوچک در راستای یادآوری و افزایش دانش اجتماعی و
اقتصادی خوانندگان در راستای آگاهی طبقاتی در نبرد علیه سیستم ضد
انسانی سرمایه داری باشد.
7
|
