نقش دولت در اقتصاد " بازار آزاد "

امیر حسینی

سرمایه داری برای مبدل شدن به رابطه حاکم در جامعه به چند پیش شرط نیاز دارد.

یک - سرمایه اولیه : برای خرید نیروی کار و ابزار تولید , سرمایه دار به انباشت اولیه نیاز دارد. سرمایه دار این سرمایه اولیه را از کجا می آورد؟ چند راه مختلف برای تهیه سرمایه اولیه وجود دارد. تجار با به گوشه راندن فئودالها و با نزدیک شدن به دولتهای استعماری , به مرور زمان , سهمی از غنائم جنگی از جمله برده گان بردند. کارگاه های اسلحه سازی با فروش کالاهای خود به دولت , رشد کرده و سود زیادی از جنگ برده و هنوز هم می برند. وام و اعتبارات دولتی و در سال های اخیر چاپ پول بدون پشتوانه ای که دولت در اختیار سرمایه دار گذاشته , به انباشت اولیه کمک فراوانی رسانده است.

دو - نیروی کار : سرمایه دار برای خارج شدن از روابط اجتماعی مرسوم در جوامع فئودالی به نیروی کار تحت فرماندهی خود نیاز دارد. کشاورزی که غذای خود را تأمین و در کلبه خود زندگی میکرد, علاقه ای به کار کردن در معدن ذغال سنگ نشان نمی داد. راندن کشاورزان خرد به شهرها , تمرکز جمعیت در شهرها , ایجاد رقابت میان کارگران و افزایش بی رویه جمعیت از کمک های دولت به طبقه سرمایه دار ( کارخانه دار , تاجر , مالک , بانکدار وغیره) بوده است.

سه - بازار فروش : بدون وجود بازاری مناسب برای مبادله , برقرار شدن روابط سرمایه داری در جامعه امکان پذیر نیست. در طول تاریخ , دولتها تلاش فراوانی برای ایجاد بازاری با ثبات داشته اند. در سرمایه داری کارگرفقط باید برای کار کردن زنده باشد و بطور کلی  طبقه کارگر از قدرت مالی کافی برای مصرف ارزش اجتماعی تولید شده , برخوردار نیست. برای کمک به ثبات بازار فروش ,  دولت رفاه  به ارتش بیکاران کمک هزینه می پرداخت . سرمایه داری انحصاری دولتی برای ثبات بازار با انحصار و درگیری میان سرمایه داران مقابله میکرد. ولی در هیچکدام از این بازارها هنوزطبقه کارگر و دیگر زحمتکشان نمی توانستند این ارزش اجتماعی را مصرف کنند.  مصرف کننده عمده در جامعه سرمایه داری طبقه سرمایه دار است. بخش بزرگی از ارزش اجتماعی تولید شده بوسیله سرمایه داران در پروژه های بزرگ , کالاهای گرانبها , آپارتمانهای لوکس , املاک و غیره مصرف  می شود.  این مصرف سرمایه دار برای طبقه کارگر اشتغال زایی چندانی ندارد و سود حاصل از این مصرف در درون طبقه سرمایه دار باقی می ماند. اعتبار ( سرمایه موهوم - مارکس ) نقش مهمی در برپایی چنین بازاری دارد.

چهار - سطح فناوری: بدون برخورداری از سطح مشخصی از فناوری , سرمایه داری نمی تواند به رابطه حاکم در جامعه بدل شود. در طول تاریخ , وظیفه آموزش و افزایش مهارت نیروی کار بعهده دولت بوده است. اکثر سرمایه داران هزینه ای بابت آموزش نیروی کار خود نمی پردازند. نتیجه بسیاری از تحقیقات , اختراع ها و کشف های علمی در دانشگاه ها بطور رایگان در اختیار طبقه سرمایه دار قرار گرفته اند.

علاوه بر پیش شرط های بالا , مسئله امنیت سرمایه دار برای پاگرفتن سرمایه داری اهمیت زیادی دارد. بیشتر دولتهای جهان - به نمایندگی از طبقه سرمایه دار - هر گونه اعتراض , انتقاد و شکایات طبقه کارگر و تشکیلات آن را به شدت سرکوب کرده اند.حتی اعتصاب های صلح آمیز کارگران نیز بوسیله پلیس سرکوب شده اند. مبارزه ایدئولوژیک بسیاری ازدولت های جهان علیه طبقه کارگر و در راه سلطه سرمایه بوده است. این مبارزه ایدئولوژیک لحظه ای قطع نشده و مبالغ هنگفتی برای آن هزینه شده است.

 علیرغم تمام امکاناتی که بخش عمومی در اختیار سرمایه گذاشته , طبقه سرمایه دار خود را مسئول مشکلات اجتماعی نمی داند. سرمایه با پنهان شدن پشت دولت از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کند. سرمایه با مبارزه طبقاتی آشنایی کامل دارد و برای آن آماده است. عقب نشینی جهانی مبارزه طبقاتی در اوایل دهه نود میلادی , میلیونرها را در مدت کوتاهی میلیاردر کرد. انحصارها به نیروی کار ارزان و منابع طبیعی تقریبأ رایگان دست یافته و رقبای کوچک را از بازار " عرضه و تقاضا   " بیرون راندند. در سال های اخیر چند شرکت تولید مواد خوراکی و دارویی بخش عظیمی از بازار جهان را به انحصار خود درآورده اند که نتیجه آن افزایش قیمت مواد خوراکی و دارو در بخش بزرگی از جهان بوده است. چاپ پول بدون پشتوانه , " اعطای اعتبار مجازی " و فساد مالی به حدی است که بسیاری از شرکتهای بزرگ نیازی به فروش کالاهای خود را نداشته و اقیانوس ها را پر از پلاستیک کرده اند.

هدف سرمایه داری پیروزی کامل در این مبارزه طبقاتی است. تجربه کوبا در این زمینه بسیار گرانبهاست. در اوایل سا ل های نود میلادی , پس از فروپاشی شوروی , جزیره کوچک کوبا با قحطی روبرو شد. آب منازل فقط هر سه روز یکبار و برق فقط روزی هشت ساعت وصل می شد. صادرات شکر قطع شد. محاصره اقتصادی امپریالیسم آمریکا ادامه داشت. اما مردم گرسنه ولی آگاه کوبا مقاومت کرده و برای خروج از وضعیت ویژه کوشیدند. اکنون کوبا به مواد غذایی وارداتی نیازی ندارد. تمام خدمات درمانی از جمله خدمات دندانپزشکی  رایگان هستند . با وجود محاصره اقتصادی هیچ مدرسه و بیمارستانی در کوبا بسته نشده است. شرکتهای همیاری ( تعاونی ) کوبایی توانستند با کمک دانشگاه ها محصولات کشاورزی را بدون استفاده از مواد شیمیایی و ماشین آلات در اختیار مردم قرار دهند.در سال 2016 دولت کوبا به افزایش تعداد این همیاری ها که در بخش های مختلف فعالیت دارند , برای کاهش وزن دولت , رأی مثبت داد. این شرکت های همیاری بوسیله کارگران و برای کارگران فعالیت تولیدی - اقتصادی می کنند. درعین حال این همیاری ها به بسیاری ازنیازهای محلی کمک می رسانند. در اوایل دهه شصت میلادی کوبا ده درصد جنگل طبیعی داشت در سال 2015 این جنگل ها به بیش از سی درصد از خاک جزیره افزایش پیدا کرده اند. دولت کوبا برای تحویل زیست بوم جزیره به نسل های آینده خود را مسئول می داند. در تمام این سالها هزاران نفر از بیماران حادثه اتمی چرنوبیل میهمان کوبا بوده اند. صدها پزشک کوبایی در آمریکای لاتین و آفریقا  , در خطرنا ک ترین مناطق از معیارهای انسانی خود دفاع می کنند. اگر کوبا به سرمایه داری اجازه دخالت می داد مردم کوبا مانند کشورهای همسایه آن در فقر مطلق به سر برده و کشور زباله دان سرمایه داران شده بود.

 

مطلب را به بالاترین بفرستید: مطلب را به آزادگی بفرستید:  

     بازگشت به صفحه نخست