فضای مجازی، نسل جدیدی ازروابط اجتماعی است که عرصه ی شکل گیری
مجموعه هائی ازارتباطات میان مردم، گروههای اجتماعی وسنین مختلف،
ازفاصله های بسیاردور و در دنیای واقعی است. برهمین اساس، فضای
مجازی تاثیری شگرف برمرزهای زمینی ومرزهای ذهنی باقی می گذارد. این
تحول، مدیون گسترش فناوری اطلاعات وارتباطات، ازجمله اینترنت
ومشتقات وابسته به این نرم افزار پرقدرت است که دردرون مفهومی بنام
فضای مجازی تعریف می شود وعرصه ی شکل گیری مجموعه ای ازارتباطات
میان گروههای اجتماعی مختلف وازفاصله ی بسیاردور دردنیای واقعی است
که البته فرصتها وتهدیدات نوینی رافراروی دولتها قرارداده وعرصه ی
ژئوپولتیک راازسطح محلی، به سطح فراملی ارتقاء داده ومقیاس
اثرگذاری این این عامل غیرمتعارف را به سطح جهانی گسترش داده است.
با
دیجیتالیزه شدن صنعت، ژئوپولتیک دیگرمرزهای جغرافیائی سنتی خودرا
درنوردیده است. دیگرتهدیدات فیزیکی ازتهدیدات سایبری قابل تفکیک
نیستند واحتمالاً درآینده ی نزدیک،"ژئوپولتیک سایبری"(cyber
geopolitic)
درصف مقدم رقابت ژئوپولتیک قرارخواهد گرفت. منطقه ی خاورمیانه،
بشدت درمعرض هرج ومرج ناشی ازاین انقلاب دیجیتال قراردارد ودراین
رقابت،جایگاه ویژه ای رابخود اختصاص می دهد زیرا، اکثرقریب به
اتفاق حملات سایبری درسالیان اخیر،
ازمنطقه ی خاورمیانه وشمال آفریقا صورت گرفته و
یا
با
این منطقه درارتباط بوده اند. درسالیان اخیر، دولتها وبازیگران
غیردولتی درمنطقه ی خاورمیانه وشمال آفریقا، تلاش گسترده ای را
برای افزایش توان سایبری خود آغازکرده اند ومتعاقب آن،
سلاح
های سایبری درمنطقه تکثیر شد و
به ابزاری ژئوپولتیک درخدمت مبارزه با
دشمن قرار
گرفت.
بدین ترتیب، بذراخبارغلط، درزمین حاصلخیز سوء تفاهمات دیرپای قبلی،
افشانده شد وبه رویش خصومت
های جدید انجامید. اکنون زیرساخت
های بسیارپیشرفته ی سایبری، دراین منطقه ازجهان مستقرشده است. برای
اینکه به قدرت واقعی ژئوپولتیک سایبری درخاورمیانه وشمال آفریقا پی
ببریم،
باید نخست نگاهی کلی به نیروهای سایبری حاضردرمنطقه وموازنه ی قوا
میان آنها بیاندازیم ودراین رابطه، به دوعامل توجه ویژه مبذول
داریم. اول، لایه های بنیادین تکنولوژی مخابراتی ودیجیتال، یعنی
کابلهای نوری زیردریائی، ودوم، هوش مصنوعی(artificial
intelligence)
که اکنون به داغترین عرصه ی رقابت فنی درمنطقه وجهان تبدیل شده است.
ارتباطات مخابراتی زیردریائی، ازطریق کابل
هائی برقرارمی شود که بربستر دریاها واقیانوس
ها تعبیه می شوند
تاسیگنال
های مخابراتی را
میان ایستگاه
های زمینی درکرانه ی دریاها واقیانوس
ها، برقرار
نمایند.علاقه ی کشورها
به کنترل این زیرساخت
های کابلی،
به دو دلیل می باشد: ملاحظات انحصاری کشورهائی که دارای اقتصاد
بسیارمتمرکزهستند؛
وملاحظات مربوط به امنیت ملی. هرکشوری مایل است که به مرکزی برای
ارتباطات مخابراتی منطقه تبدیل شود. درست مانند فرانکفورت و دبی که
مراکز صنعت هوائی وتوریسم بین المللی محسوب می شوند. بارشد انفجاری
اینترنت، شکافی دربازار ارتباطات مخابراتی پدیدآمده که باید دیریا
زود پرشود. برهمین اساس، نخستین پروژه ی کابل مخابراتی زیردریائی،
توسط بخش خصوصی و درمنطقه ی خاورمیانه و شمال آفریقا، ازسال 1996
کلید خورده است. دراین طرح، برخلاف پروژه های رایج، یک گروه
ازکمپانی های مخابراتی سرمایه گذاری نکرده اند، بلکه گروهی
ازسرمایه گذاران حقیقی، هزینه ی احداث این شبکه ی مخابرای را
برعهده گرفتند که ژاپن را باعبورازمنطقه ی خاورمیانه، امارات متحده
عربی، عربستان، اردن، ومصر، به انگلیس متصل می کند. دراواسط دهه ی
2000 ، با پیدایش تکنولوژی های پهنای باند( 3Gبرای
موبایل، و
ADSL/VDSLبرای
سیستم های خانگی) و نیزرونق گرفتن برخی بخش های کلیدی اقتصاد( خرده
فروشی، توریسم، هوانوردی وترابری)، صحنه برای رقابت برسرساخت شبکه
های کابلی منطقه ای و فرامنطقه ای، آماده شده است. دراین رابطه،
تعیین یک مرکزایده آل برای یک شبکه ی منطقه ای ایده آل، دردستور
کارقرارگرفته است. به عبارت دیگر، مرکزایده آل، می تواند شبکه ی
منطقه ای ایده آل را ایجاد کند اما، هیچ شبکه ی منطقه ای نمی تواند
بدون مرکزیت ایده آل، تحقق پیداکند. البته ازاهمیت ثبات سیاسی نیز
نباید غافل شد. مثلاً درجریان حوادث "بهارعربی"(2013-2011)، مصر،
علیرغم موقعیت بسیارمناسب جغرافیائی خود میان سه قاره، اهمیت خود
را به مثابه ی مرکز شبکه ی ارتباطات منطقه ای و بین المللی ازدست
داد. تنش های ژئوپولتیک سالیان اخیر درمنطقه ی خلیج فارس نیزهمین
نتیجه را بدنبال داشت و اجری طرح های بزرگ مخابراتی رامتوقف کرد.
کشورهائی چون مصر و لبنان، بیشترین زیان رااز تنش های ژئوپولتیک
منطقه متحمل شده اند.
علاوه برشبکه ی کابلی، هوش مصنوعی نیزبه عرصه ی رقابت فنی درمنطقه
تبدیل شده است. هوش مصنوعی، به مجموعه ای از سیستم های کامپیوتری
اطلاق می شود که عرصه های تفکر، آموزش و عمل بشررا الگوقرارمی
دهند. این تکنولوژی، اشکال مختلفی به خود می گیرد که
"دستیاردیجیتال"،
(Digital assistant)
،
"چت
بات"
(Chat Bot –
برنامه ی نرم افزاری برای شبیه سازی مکالمه بایک شخص واقعی)، و
"یادگیری ماشینی"(machin
learning)
را شامل می گردد. هوش مصنوعی، تاثیرات گسترده ی اقتصادی وژئوپولتیک
برمنطقه ی خاورمیانه باقی گذاشته است. رهبران منطقه که از گذشته ی
خود درس گرفته اند دیگرمایل نیستند مانند جبهه گرفتن اسلاف خود در
برابر رنسانس، ازقافله ی تمدن عقب بمانند و در برابر تکنولوژی
دیجیتال وهوش مصنوعی نیز چنین موضعی اتخاذ نمایند. انتظارمی رورد
کشورهای این منطقه تاسال 2030 ، دو درصد ازمنافع جهانی حاصل از هوش
مصنوعی را به خود اختصاص دهند که به معنی 320 میلیارد دلار درآمد
اضافی برای این کشورها می باشد. کشورهای خاورمیانه وشمال آفریقا به
زودی 43 درصد بر بودجه ی مربوط به تکنولوژی های هوش مصنوعی خواهند
افزود و این بودجه را به مرز 375 میلیارد دلارمی رسانند. بیشترین
سهم ازاین سرمایه گذاری، متعلق به عربستان سعودی با 5/135 میلیارد
دلارمی باشد. امارات متحده عربی نیز 14 درصد ازتولید ناخالص داخلی
خودرا درسال2030 ، مدیون هوش مصنوعی خواهد بود. براساس برآورد
"شرکت داده های بین المللی"(international
Data Corp. –IDC)،
کشورهای خاورمیانه تاپایان سال2021 ، بیش از یکصد میلیارد دلارصرف
تکنولوژی هوش مصنوعی خواهند کرد وامارات متحده عربی، عربستان،
وقطر، پای بندی اکید خود را به توسعه ی تکنولوژی های مرتبط با هوش
مصنوعی، ابرازکرده اند. عربستان نخستین کشورجهان بود که درسال2017
، به یک ربات، حق شهروندی اعطاء کرد ومتعهد شد پانصد میلیارد دلار
برای احداث شهرجدید فناوری درساحل دریای سرخ، هزینه نماید. این
طرح، بخشی ازبرنامه ی تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان( چشم
انداز2030) است. شاهزاده بن سلمان، چندی پیش گفت " درآینده، همه
چیز درکشورما، هوشمند خواهد بود." اما دیگرکشورهای منطقه نیزبیکار
ننشسته اند. امارات متحده عربی نیزبا انتصاب وزیرهوش مصنوعی، بزودی
مزارع رباتیک واتوموبیل های خودران را درکشورراه اندازی خواهد کرد.
وزیرهوش مصنوعی می گوید " ما انتظار داریم طی 10 سال آینده، به
مرکزهوش مصنوعی منطقه تبدیل شویم". امارات متحده همچنین درهمکاری
با شرکت های آمریکائی دست به تاسیس یک پارک پیشرفته ی هوشمند زده
است.
بازیگران بزرگ غیرعرب حاضردرصحنه ی هوش مصنوعی خاورمیانه، اسرائیل
و ایران هستند. در حال حاضر، اسرائیل اکوسیستمی متشکل از512 شرکت
فعال درعرصه ی هوش مصنوعی دارد و قرار است تعداد این شرکت ها را تا
پایان سال جاری به 1150 شرکت برساند. 17 درصد ازکل 6673 شرکت
فناوری اسرائیل، درزمینه ی هوش مصنوعی فعالیت می کنند. هوش مصنوعی،
یک تکنولوژی استراتژیک برای ارتش اسرائیل بشمارمی رود. درحال حاضر،
تیم های عملیاتی متشکل ازنظامیان، دانشمندان وکارکنان شرکت های
فناوری، برروی پروژه هائی چون " استارگیت"
(stargate)
کارمی کنند که تفسیرعکس های هوائی به کمک هوش مصنوعی را دنبال می
کند. هدف دیگراین طرح، جمع آوری اطلاعات برای انجام عملیات نظامی و
تقویت توان ارتش درجمع آوری و تفسیر اطلاعات در مقیاس انبوه است.
اسرائیل اکنون در زمره ی بزرگترین صادرکنندگان الگوریتم های جاسوسی
درجهان قراردارد و چهل درصد ازمصنوعات صادراتی این کشوررا، فرآورده
های با تکنولوژی پیشرفته تشکیل می دهد. معهذا به نظرمی رسد مرزمیان
جرم سایبری و جنگ سایبری ، دراسرائیل مخدوش شده باشد وهکرهای این
کشور، دربرخی موارد، اهداف مالی و سیاسی را توامان دنبال می کنند.
صنعت دانش محوراسرائیل، در دوران جنگ سرد شکل گرفت و در بخش
کشاورزی و نظامی این کشور رشد کرد. بزودی تکنیک های آبیاری
تغییرکردند و کشاورزان اسرائیلی توانستند در مناطق بیابانی و لم
یزرع، میوه وسبزیجات کشت نمایند. درآن زمان، بیش ازیک میلیون
ازشهروندان شوروی سابق، باپایان گرفتن جنگ سرد، راهی اسرائیل شدند
که یکصد هزارنفرازآنها را مهندسین و دانشمندان تشکیل می دادند. چهل
درصد از این نیروی متخصص، کارشناس هوش مصنوعی بودند. در حال حاضر،
آموزش علوم کامپیوتری و برنامه ریزی دراسرائیل، از دوران دبیرستان
آغازمی شود و مدارس کشور، درمسابقات عملی هک کردن یکدیگرشرکت می
کنند. گروه های استعدادیاب نیز درسراسرکشور، بدنبال یافتن
استعدادهای سایبری هستند. ازمیان 1500 شرکت بزرگ امنیت سایبری
درجهان، 18 شرکت اسرائیلی هستند و سالانه محصولات خود را به ارزش
شش میلیارد دلاربه خارج ازکشور صادرمی کنند. گفته می شود هریک
دلاری که اسرائیل دربخش سایبری خود سرمایه گذاری می کند، 5 تا 8
دلارسود به همراه دارد. ازسال 2014، هرساله نمایشگاه تکنولوژی
سایبری(cyber
tech)
در اسرائیل برگزارمی شود که درآخرین آنها (2020) بیش از18000
نفردرقالب 160 هیئت نمایندگی از 200 کمپانی معتبر جهان شرکت کردند.
ازسال 2009 به بعد، دولت اسرائیل برای فضای مجازی اولویت ملی
واستراتژیک قائل شد.اسرائیل این اولویت را درچهارعرصه اعمال
نمود:افزایش آگاهی عمومی نسبت به سایبرنتیک، تقویت آموزش علمی
جوانان، تشویق تحقیقات علمی، وایجاد یک زیرساخت محکم برای امنیت
سیستم اطلاعات کشور. معهذا، تنها 8 درصد از نیروی کاراسرائیل که
دردانشگاه های معتبر ومراکزنظامی تربیت شده اند، درپیشرفت صنعت
دانش محورمشارکت داشته و از آن منتفع می گردند. شکاف درآمد میان
این نیروی کارنخبه و بقیه ی جامعه ی کارگری اسرائیل، هرروز
بیشترعمیق می شود. درحال حاضر، اسرائیل یکی ازبالاترین نرخ های
فقررا درمیان کشورهای عضو"سازمان همکاری اقتصادی وتوسعه"(OECD)
داراست. معهذا، صنعت دانش محوراین کشور، ازکمبود نیروی کارماهر و
متخصص به شدت رنج می برد و با کمبود 18000 نفری نیروی متخصص
روبروست.
و بالاخره، یکی از نقش آفرینان اصلی صحنه ی هوش مصنوعی
درخاورمیانه، ایران است. اگرچه بااعمال مجدد تحریم های آمریکا،
اقتصاد ایران بشدت آسیب دیده، امایک بخش ازاین اقتصاد، همچنان فعال
و پویاست وآن بخش تکنولوژی های نوظهوراست. مدتی است که درایران نیز
بحث تشکیل وزارت هوش مصنوعی داغ است. درحال حاضر، ایران درردیف 20
قدرت برتر جهان درعرصه ی هوش مصنوعی قراردارد. این کشوراز نظر
انتشارمقالات علمی، با 104 مقاله، پس ازچین، دانشگاه
MIT،
دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ، و دانشگاه فنی سنگاپور، درردیف پنجم
جهان قراردارد. ایران همچنین پس ازچین، هند، آمریکا وروسیه، مقام
پنجم جهان را درتربیت مهندس، ریاضیدان وتکنیسین داراست. اما علیرغم
این پیشرفت درخشان، ایران هنوز بازیگری کوچک درصحنه ی هوش مصنوعی
محسوب می شود. یک علت این عقب ماندگی، کمبود سرمایه و ضعف اقتصاد
ایران، بویژه دردوران تحریم ها می باشد. ازاین گذشته، ایران برخلاف
آمریکا، اسرائیل، چین ، روسیه وفرانسه، فاقد یک استراتژی ملی
درزمینه ی هوش مصنوعی است.
بطورکلی، اسرائیل درحال حاضر، بیشترین توان سایبری را درخاورمیانه
داراست و به پیشتازانی چون آمریکا، روسیه و چین، پهلو می زند.
اسرائیل زاده ی جنگ، و جنگ افروزاست و تمایل به جنگ، مهر ونشان خود
را برچند نسل اسرائیل کوبیده است. واحد 8200 ارتش اسرائیل که مسئول
انجام عملیات سایبری است، یکی ازبزرگترین واحدهای نظامی این
کشورمحسوب می شود. این واحد، درتشکیلات دشمن نفوذ می کند وعملیات
اورا قبل ازانجام، خنثی می کند. تخصص واحد 8200 ، دراطلاعات
الکترومغناطیسی و رمزگشائی(decryption)
است. این واحد همچنین نیروی فوق العاده ماهری نیز دررمزنگاری
(cryptography)
دارد. تمام واحدها و ارگان های فعال درعرصه ی سایبری، زیر نظر دفتر
نخست وزیراسرائیل فعالیت می کنند. درحال حاضر، بیش از300 شرکت
اسرائیلی درامنیت سایبری فعالند. این شرکت ها درسال گذشته، با شش
میلیارد دلار صادرات، 20 درصد ازکل سرمایه گذاری بخش خصوصی جهان را
دراین عرصه، بخود اختصاص دادند. اما قابلیت های سایبری ایران، ریشه
درفعالیت گروه های هکری میهن پرست دردهه ی 2000 دارد که حملاتی را
برعلیه شبکه ها، سازمان ها ودولت های متخاصم باجمهوری اسلامی انجام
می دادند. برخی ازاعضای این گروهها، بعدها به عضویت ارتش سایبری
ایران درآمدند. مضمون فعالیت سایبری ایران درعرصه ی بین المللی، نه
تنها جاسوسی، که نیل به اهداف سیاسی با جهتگیری خاص ژئوپولتیک
نیزمی باشد. آغازگراین فعالیت، حملات گروه هکری " شمعون" با
تاسیسات نفتی آرامکو عربستان بود که بعدها الگوی دیگرگروه های هکری
ایران قرارگرفت. حمله ی گسترده تر دیگری نیزدرسال های بعد به
تاسیسات کامپیوتری آرامکو صورت گرفت که مسئولیت آنرا گروه هکری
"شمشیربرّای عالت"
(cutting sword of justice)
برعهده گرفت. همین حملات موجب شد که عربستان استراتژی امنیت ملی
اطلاعاتی خود را برای نخستین بار تدوین نموده واندکی بعد نیز"
مرکزامنیت ملی سایبری" خود را افتتاح نماید. بدنبال عربستان،
امارات نیزدراین راه گام گذاشت.
بطورکلی، حملات سایبری رامی توان به دوگروه عمده تقسیم کرد:نفوذ به
قصد جمع آوری اطلاعات ( جاسوسی دیجیتال) وحمله به سیستم های خارجی
برای آسیب زدن به زیرساخت های دشمن. در حالیکه نفوذ به سیستم های
دیگر، نسبتاً آسان وارزان تمام می شود، طراحی یک حمله درابعاد
منطقه ای و جهانی، کاری پیچیده وگران است که درتوان همگان نیست.
شناسائی این هکرها، کاری پیچیده و دشواراست. کارشناسان، براین
باورند که تنها دسترسی به آلگوریتم ها درجهان امروز، کافی نیست
بلکه مهمترازآن، دسترسی به مجموعه داده هائی است که بتواند برتوان
رقابتی کشورها بیافزاید. اطلاعات، هیچگاه درتاریخ، به اندازه ی
امروز بااهمیت نبوده است. به همین دلیل، اطلاعات اکنون به
سودآورترین و درعین حال مناقشه خیزترین منبع ژئوپولتیک جهان تبدیل
شده است. قدرت اطلاحات، ازچهار وجه ناشی می شود: نفوذ درمحیط سیاسی
اقتصادی دیگران؛ دسترسی به رشد اقتصادی و ثروت؛ تقویت توان تصمیم
سازی؛ و برقراری ارتباط سریع وامن. اطلاعات وداده، نقش محوری را
درتوانائی کشورها برای تولید ثروت، رفاه و توسعه ی اقتصادی ایفاء
می کند.اهمیت اقتصادی واستراتژیک اطلاعات، موجب می گردد که دولت ها
بسوی سامان دادن حملات سایبری وجاسوسی صنعتی علیه کشورها وشرکت های
رقیب، گرایش پیداکنند. خرابکاری دیجیتال(digital
sabotage)
نیزبه عرصه ای نوین درمناقشه ی میان کشورها تبدیل شده است. براین
اساس، بیشترحملات سایبری تحت نظردولت ها، باهدف سرقت اطلاعات،
یاتضعیف سیستم های ارتباطی ومحاسباتی رقباانجام می گیرد.
دولت ها به سه دلیل ازگروه های نیابتی برای انجام جرائم اینترنتی
استفاده می کنند. اول، امکان انکار در صورت کشف عملیات؛ دوم،
دسترسی آسان به تخصص، مهارت و تجهیزات پیشرفته ی سایبری؛ و سوم،
دشواری مقابله باجرائم سایبری نیابتی، بعلت افزایش نسبت " صدا به
سیگنال"(noise
to signal).
درمنطقه ی آشوب زده ی خاورمیانه، که کشورها برای حفظ منافع خود به
هرکاری دست می زنند، بازارگروه های سایبری نیابتی، بسیارداغ
است.اما همه ی کشورهای منطقه، به اهمیت استراتژیک فضای سایبری واقف
نیستند. برای برخی ازاین کشورها، فضای سایبری اولویت ملی محسوب می
شود، درحالیکه برای برخی دیگر، فقط کاربرد داخلی دارد و نه اهمیت
ژئوپولتیک. درهرحال، دولت ها متولی اصلی فضای سایبری هستند زیرا
هدایت این بخش، مستلزم دانش فنی، زیرساخت مناسب، و نیروی انسانی
کارآمد است که از توان اغلب بازیگران غیردولتی خارج است. اگربرخی
قابلیت های دفاعی و تهاجمی را به این عوامل اضافه کنیم، درآنصورت،
تدارک آنها بیشترازتوان گروه های غیردولتی خارج می گردد. اما آن
دسته ازبازیگران دولتی وغیردولتی که باجنگ های نامتقارن آشنائی
دارند، عملیات سایبری را درراس اولویت های خویش قرارمی دهند.
کشورهای منطقه، به کرّات یکدیگررا هک کرده واز بدافزار(male
ware)
به عنوان سلاح استفاده می کنند. آنهاازاین طریق، درامورداخلی
یکدیگر دخالت می کنند. بدافزارهای " استاکس نت"(stuxnet)
، دوکو
(Duqu)
، و فه لیم
(Flame)
که علیه تاسیسات اتمی ایران بکارگرفته شدند، پیشرفته ترین بدافزار
درنوع خود بودند. پس ازاین حملات، وبعد ازرویدادهای جنبش
سبزدرایران،رژیم این کشور، تقویت توان سایبری را در دستور کارخود
قرارداد وبه زودی، ازآن برعلیه ناراضیان داخلی وخارجی رژیم استفاده
نمود. بدافزارهائی که توسط هکرهای ایرانی "شمعون" به کارگرفته
شدند، وتوانستند سه چهارم سیستم کامپیوتری شرکت آرامکو را
ازکارانداخته و35000 دستگاه کامپیوتر این شرکت را نابود نمایند،
نشانگرافزایش توان سایبری ایران بود. بزودی، ایران واحدهای سایبری
حزب الله، حماس، وارتش الکترونیک سوریه را نیزحمایت وتغذیه کرد.
جنگ سایبری، بدلیل ماهیت نامتقارنش، می تواند موازنه ی قوا را
درجبهه ی جنگ برهم بزند.بعلاوه درفضای سایبری، می توان آسانتر
وارزانتر، شبکه ها وزیرساخت های دشمن راهدف قرارداد. مثلاً درسال
2017، یعنی دراوج بحران خلیج فارس، یک هکرتوانست سایت خبرگزاری قطر(QNA)
راهک کند و پس ازدستیابی به کد های حساس این خبرگزاری، بداخل آن
نفوذ کرده وکنترل کامل شبکه ی آنرا بدست گیرد. اوسپس بیانیه هائی
راازجانب امیرقطر خطاب به ایران وحماس منتشرکرد که جنجال سازگردید.
درچند سال اخیر، 19 حمله ی سایبری توسط ایران و پنج حمله نیز توسط
اسرائیل انجام شده است. ضمن اینکه این دو کشور نیز،خود 18 و11
بارهدف حملات سایبری قرارگرفتند. پس ازاین دوکشور، عربستان، امارات
متحده عربی، سوریه و ترکیه، بیش از دیگرکشورهای منطقه، موردحمله ی
سایبری قرارگرفته اند. افزایش روزافزون توان سایبری ایران، به معنی
تشدید رقابت های سیاسی وتنش های دیرپا درمنطقه ی خلیج فارس
وخاورمیانه خواهد بود. اما این بار، منازعه ای درخواهد گرفت که نه
راه حل دیپلماتیک برای آن متصوراست ونه قابل طرح درهیچ مرجع حقوقی
می باشد زیرا فضای مجازی، در چهارچوبهای حقوقی ملی و بین المللی
نمی گنجد. معهذا، اکثرکشورهای خاورمیانه عضو " کنوانسیون جرائم
سایبری بوداپست"(Budapest
convention on cybercrimes)
هستند. این کنوانسیون که درسال 2001 ، به ابتکار شورای اروپا برپا
گردید، تنهاابزاربین المللی برای نظارت برجرائم سایبری است ومی
تواند مبنای تصویب قوانین ملی دراین عرصه قرارگیرد.
خلاصه اینکه تهدیدهای فیزیکی وسایبری درخاورمیانه، آنچنان درهم
آمیخته اند که شبکه ای درهم تنیده از تکنولوژی اطلاعات را در خدمت
تنش های تاریخی قرارداده است. انتظارمی رود به زودی، رقابت سایبری
به موضوع اصلی رقابت ژئوپولتیک درمنطقه تبدیل شود. این رقابت به
کمک ابزارهائی چون نظارت، جاسوسی، انتشاراخبارغلط، وحملات مخرّب،
عملی می گردد.
منابع و مآخذ
1)how cyber – geopolitics will destabilize the middleeast ,
www.gmfus.org
2)the geopolitics of virtual space in middleeast ,
www.iemed.org
3)the middleeast in geopolitics of digital ,
www.iemed.org
4)geopolitics of cyberspace ,
www.arpc.org
5)Israel cyberpower ,
www.ifri.org
6)the middleeast in geopolitics of digital ,
www.iemed.org
7) تحلیل ژئوپولتیک اثرگذاری اینترنت
درافزایش فعالیت تروریسم ، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست ، شماره
26
