|
نویدنو 22/12/1398
چاپ مطلب
کرونا ویروس جهانی‌سازی
فریبرز
مسعودی
از حدود چهار دهه پیش که فوکویاما پایان تاریخ را اعلام کرد ویروس
جهانی‌سازی با سرعت مرزهای جغرافیایی و سیاسی و اقتصادی جهان را
درنوردید. به‌زودی در هر سرزمین بکر و ناشناخته جهان جریان سرمایه راه
باز کرد و دولت‌ها و سیاستمداران را یکی پس از دیگری مقهور خود کرد.
صاحبان صنایع با منتقل کردن صنایع به مناطق با کارگران و انرژی ارزان
یا نزدیکی به بازار قدرت اتحادیه‌های کارگری کشورهای غربی را در هم
شکستند. سیاست‌های اقتصادی نو لیبرالی هر مقاومتی را در هم می‌شکست،
کارگران بنگلادش محصول نایک تولید می‌کردند و کارگران رومانیایی، مصری،
ترکیه‌ای و ایرانی قطعات رنو، کارگران چینی ب.ام. و، و به این‌گونه
صنایع بزرگ زنجیره تأمین خود را در سراسر جهان به راه انداختند و
شعبه‌های بانک‌ها و شرکت‌های خدماتی کشورهای کانونی سرمایه‌داری در هر
نقطه از جهان گشایش یافتند. با چیره شدن سرمایه مالی بر اقتصاد کشورهای
کانونی بازارهای بورس به داد و ستد سهام صنایع و خدماتی پرداختند که
ارزش ذاتی آن‌ها نه میزان سرمایه و داشته‌های فیزیکی بلکه قدرت نقد
شوندگی و ارزش سهام آن در بورس بود. سهام اپل یا ماکروسافت بسیار
بالاتر از سهام خودروسازی تویوتا یا جی‌ام ارزش یافت و نوعی از اقتصاد
بورسی در جهان کانونی سرمایه‌داری نضج گرفت که ساختار آن فراتر از قدرت
صنایع و حتی بانک‌ها عمل می‌کرد. روندهای نوپدید گسست‌ها و اتحادهای
نوینی در چهارسوق بازار ایجاد کرد در این ساختارمندی مالی بازارهای
بورس دولت‌ها به کارگزاران بورس‌های تبدیل شدند و در خدمت بازار سهام
درآمدند.
اما ویروسی تواناتر از ویروس جهانی‌سازی سیاست‌های نولیبرالیزم اقتصادی
را دچار وقفه و یک سکته مغزی خطرناک کرده است. زمانی که رسانه‌ها از
ویروسی ناشناخته در چین خبر دادند جهان به‌ویژه غرب واکنشی توأم با
بی‌تفاوتی و سهل‌انگارانه با این ویروس نشان داد. واکنشی که در ضمیر آن
می‌شد نشانی از بلاهتی آمیخته با ترس را سراغ گرفت. آن‌ها در بیم کاهش
رشد اقتصادی چین به انتظار نشستند تا ببینند این ویروس با اقتصاد چین
چه می‌کند! مردم کشورهای دیگر چینی‌ها را مسبب بروز این ویروس
می‌دانستند و واکنشی نژادپرستانه به آن نشان می‌دادند. اکنون‌که گسترش
این ویروس مرزهای سیاسی و جغرافیایی را درنوردیده و به دامن کشورهای
کره جنوبی، ژاپن و به‌تدریج راه اروپا را گرفته است بیم و نگرانی
دولت‌ها و بازارهای بورس اروپا و آمریکا را فرسنگ‌ها دورتر از چین به
لرزه انداخته است. این بار نگرانی غربی‌ها رنگی از سقوط بازارهای بورس
و رشد اقتصادی را گرفته است. در روزهایی که بخش بزرگی از شمال ایتالیا
قرنطینه شده و دامنه فراگیری این ویروس راه خود را به سمت دیگر کشورهای
اروپایی از جمله آلمان و فرانسه و بریتانیا باز کرده، اندام بورس‌های
بزرگ جهان به لرزه درآمده به‌طوری که در آغاز هفته شاخص داو جونز 12
درصد ریزش کرد و میلیاردرهای جهان در همان روز 444 میلیارد دلار از
دارایی‌های خود را از دست دادند به‌گونه‌ای که به گزارش بلومبرگ جف
بزوس، بیل گیتس و برنارد آرنولت و الون ماسک بیش از 40 میلیارد دلار
زیان از کرونا دشت کردند. اکنون چشم‌ها به آلمان و سرایت این ویروس به
این کشور دوخته شده زیرا آلمان بزرگ‌ترین اقتصاد صادرات محور جهان را
دارد و در صورت همه‌گیر شدن ویروس کرونا در این کشور قلب اروپا ممکن
است افق اقتصاد جهان را تیره کرده و جهان شاهد رکود و بحرانی بدتر از
بحران سال 2008 باشد.
دولت‌های نولیبرال با رها کردن انگاره تعادل بازار شروع به تزریق
نقدینگی به اقتصادهای خود کرده‌اند تا مگر روند ریزش سهام بورس‌ها را
کاهش دهند. دولت ترامپ با فشار بر فدرال رزرو برای کاهش نرخ بهره به
این وسیله امید به تحریک اقتصاد این کشور بسته است. این در حالی است که
نرخ بازدهی اوراق ده ساله این کشور همچنان روند کاهنده را می‌پیماید و
دولت ترامپ در نظر دارد دریافت مالیات‌ها را تا زمان نامعلوم به دلیل
کرونا ویروس به تعویق بیندازد.
این ویروس به‌تدریج از بازار بورس به بانک‌ها و مصرف کننده‌ها در حال
انتقال است؛ یعنی به محدوده قرمزی که در آن مصرف کننده‌ها قدرت خرید
خود را از دست بدهند و این بر روی کسب‌وکارهای کوچک و خرده‌فروشی و
همچنین وام‌دهی بانک‌ها تأثیر منفی خواهد گذاشت. شاخص کالای بلومبرگ به
پایین‌ترین سطح خود از سال 1986 رسیده، بازار سهام استرالیا نیز 7 درصد
کاهش را در آغاز هفته تجربه کرده، موسسه‌های بزرگ بار دیگر برای
جلوگیری از کاهش بیشتر رو به فروش طلا و کسب نقدینگی بیشتر آورده‌اند.
شاخص فیوچرز آلمان حدود 6 درصد و شاخص آتی انگلستان بیش از 6 درصد منفی
شده‌اند. از سوی دیگر شکست اوپک پلاس و جنگ قیمتی بین عربستان و روسیه
دولت آمریکا را که به نفت شیل امید زیاد بسته است به‌شدت نگران کرده.
ژاپن تصمیم گرفته به کسب‌وکارهای کوچک
زیان دیده از کرونا وام بدهد. بانک مرکزی آمریکا نرخ‌های بهره را 50
واحد کاهش داد. تولیدات صنعتی آلمان اگرچه از پیش‌بینی‌ها بهتر بوده
اما نسبت به دوره گذشته کاهش نشان می‌دهد. به‌طورکلی مسئولان اقتصادی و
مالی اروپا، آمریکا، ژاپن و سایر قدرت‌های اقتصادی خواهان اتخاذ
تصمیم‌هایی هستند تا به تحریک اقتصاد دست بزنند. ظاهراً باید تا نشست
پنجشنبه بانک مرکزی اروپا و رونمایی از بودجه جدید بوریس جانسون در
بریتانیا و تصمیم پایان هفته فدرال رزرو آمریکا که ممکن است بسته‌هایی
برای تحریک مالی اقتصاد آمریکا در آن در نظر گرفته شود منتظر ماند.
در
صورت ادامه این روند ترامپ شاید بزرگ‌ترین قربانی کرونا ویروس باشد،
زیرا در صورت ادامه ریزش سهام بورس‌های آمریکا و جهان ناکامی ترامپ
برای جلوگیری از سقوط اقتصاد این کشور به ورطه رکود و درنتیجه افزایش
بیکاری، کاهش رشد اقتصادی شکننده و افزایش بهای دلار را در پی داشته و
ادامه روند کاهشی بهای جهانی نفت سرمایه‌گذاری در نفت شیل را تعطیل
خواهد کرد و به این وسیله شانس انتخاب دوباره ترامپ به ریاست جمهوری
آمریکا به مراتب کمتر خواهد شد.
روزنامه
شرق
|
