2019-09-05

نویدنو  14/06/1398 

• در گذشت امانوئل والرشتاین ضایعه ای جبران ناپذیر برای علوم اجتماعی است. او بی تردید برجسته ترین جامعه شناس آمریکایی در قرن بیستم، و در عین حال بزرگترین چهره بین المللی در این زمینه بود. دستاورد عمده او عبارت است از الهام بخشی به نسل های پی در پی جامعه شناسانی که توانستند ازآن عالم تحلیلی که درآن دانش آموخته بودند (مجامع ملی) آزاد شوند و بر نظامی جهانی (اقتصاد جهانی شده و نظام حکومتی مستقل) تمرکز کنند.

مرثیه ای برای امانوئل والرشتاین

نوشته: بونآونتورا دو سوسا سانتوس[1] - برگردان: امید نسیمی

والرشتاین در دیدار با رهبر ژاپاتیستای مکزیک

امانوئل والرشتاین[2]، غول علوم اجتماعی انتقادی و هم پیمان استوار جنبش های اجتماعی معاصر، در سی و یکم آگوست در سن هشتاد و هشت سالگی درگذشت.

در گذشت امانوئل والرشتاین ضایعه ای جبران ناپذیر برای علوم اجتماعی است. او بی تردید برجسته ترین جامعه شناس آمریکایی در قرن بیستم، و در عین حال بزرگترین چهره بین المللی در این زمینه بود. دستاورد عمده او عبارت است از الهام بخشی به نسل های پی در پی جامعه شناسانی که توانستند ازآن عالم تحلیلی که درآن دانش آموخته بودند (مجامع ملی) آزاد شوند و بر نظامی جهانی (اقتصاد جهانی شده و نظام حکومتی مستقل) تمرکز کنند.

والرشتاین درپیگیری دیدگاه های "فرناند برودل"[3] براین باور دست یافت که وابستگی فزاینده ووابستگی داخلی در داخل سیستم جهانی به دستگاهی از تحلیل ها تبدیل شده است که قابلیت ایجاد فرضیه های بهتری برای مطالعه خود جوامع ملی را دارد . یک چنین گسست تحلیلی (از روش مرسوم- م.) تا حد زیادی در ایالات متحده آمریکا دچار بدفهمی شد. اما، او به عنوان یک روشنفکر جهانی که با علوم اجتماعی به زبان های مختلف آشنا بود ،(جهان را)به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. او تقریبا با همه رهبران جنبش های آزادیبخش ضد استعمار،پیش و پس از استقلال کشورهای شان، همراه و هم سخن شد و همراه با دانشمندان علوم اجتماعی آن کشورها طرح هایی را در انداخت تا بر شالوده دانش به ساختمان جوامع نوین یاری رساند.

اجازه دهید تنها به یک نمونه ویژه اشاره کنیم یعنی مرکز مطالعات آفریقایی (C.A.S.) که اخیرا به عنوان دانشگاه "ماندلین"[4] با ریاست "آکینو دو براگانچا"[5]  تاسیس شد.

والرشتاین جامعه شناسی بود که با تمام وجود خود را وقف سرنوشت جهان، و فراتر از همه، سرنوشت جمعیت های آسیب پذیرتری کرد، که آزادسازی آنان، بنا بر باور او، تنها در یک نظام پس از سرمایه داری، یعنی جامعه سوسیالیستی میسّر بود. به همین سبب بود که او از سال 2001 تا 2016 ، که آخرین تاریخ دیدار ما بود، همواره در مجمع اجتماعی جهانی[6]  در کنار ما بود.

جایگاه علمی اش او را ناگزیرمی کرد که تفکر رایج غربی اروپا محور را به عنوان یک کل و یکی از وابستگی های ما به چالش بکشد.

یاد آوری ارزیابی سخاوتمندانه او از کتاب کوچکی درباره شناخت شناسی، که من آن را به نام  "گفتاری درباره ی دانش" به تازگی منتشر کرده بودم، هنگامی که برای نخستین بار در دانشگاه "کویمبرا"[7]  ملاقات کردیم، و او بلافاصله پیشنهاد نشر آن را در "ریویو"[8]، نشریه شاخص مرکز فرناند برودل در دانشگاه ایالتی "بینگهامپتون" که او مدیرش بود داد، هنوز مرا به هیجان در می آورد.

او، بسیار زود در پی آن، تحت حمایت مالی بنیاد "گلبنکیان" یک طرح بزرگ بین المللی را که به  شناخت شناسی های ضد اروپا محور می پرداخت به راه انداخت. او به این طرح عنوان "گشایش علوم اجتماعی" نام داد. روابط امانوئل والرشتاین با مرکز مطالعات اجتماعی(CES) در دانشکده اقتصاد دانشگاه کویمبرا گسترده و همه جانبه بود. یکی از پژوهشگران ما و دانشکده کارلوس فورتونا پیش از آن دوره دکترایش را تحت نظارت او در دانشگاه بینگهامپتون گذرانده بود.

ما طی یکی از دیدارهای والرشتاین ازCES  با او گفتگوی مفصلی درباره مفهوم "نیمه- پیرامونی" برای تبیین کشورهایی مانند پرتغال داشتیم. ما دریافتیم که پرتقال، مانند دیگرکشورهای اروپایی، مشخصه هایی دارد که آن را از سایر کشورها در قاره های دیگر متمایز می سازد. از این رو ما کارمان را روی تدوین دوباره نظریه "نیمه- پیرامونی"، برای انطباق آن با واقعیات پیش روی مان، آغاز کردیم. حاصل کار یکی از پرثمرترین شیوه های تجزیه و تحلیل جامعه پرتقال بود. به همین سبب ما در سال 2006 پیشنهاد دادیم که دانشگاه کویمبرا افتخاراعطای دکترای افتخاری به امانوئل والرشتاین را کسب کند.

بهترین راه بزرگداشت خاطره امانوئل والرشتاین، ادامه کارمان؛ با بخاطرسپردن اشتیاق، حرفه ای گرایی و رفتار درخشانی است که او برای ترکیب عینیت علمی و تعهد به دوزخ زمین انجام می داد - موضعی که هرگز از تاثیر بر ما باز نماند.

در باره نویسنده: بونآونتورا دو سوسا سانتوس استاد جامعه شناسی در دانشگاه کویمبرای پرتقال، پژوهشگرامور حقوقی،استاد برجسته حقوق در دانشگاه ویسکانسین- مدیسون . از او آثار زیادی درباره جهانی شدن، جامعه شناسی قانون، شناخت شناسی، دموکراسی، و حقوق بشر به زبان های پرتقالی، اسپانیایی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی ، چینی و رومانیایی منتشر شده است.

دوم سپتامبر 2019

نویدنو : از والرشتاین نوشته هایی به فارسی نیز ترجمه شده است که به برخی از آن ها می توان در سایت وزین نقد اقتصاد سیاسی دسترسی یافت .

امریکا و بقیه‌ی دنیا

اوباما برنده شد: اکنون چه خواهد شد؟

ریاضت، به هزینه‌ی چه کسانی؟

گفت‌وگوی کِوان هریس با امانوئل والرشتاین

پس از چاوز

مجمع اجتماعی جهانی: امید در برابر هراس

سرمایه‌داری در آخر خط

بریکس در خدمت چه کسانی است؟

شورش در همه جا

چپ و مصر

نظامیان در قدرت

امانوئل والرشتاین و پایان سرمایه‌داری / پرویز صداقت

پی‌آمدهای افول امریکا

تنش­‌های ایدئولوژیک سرمایه‌‌­داری /  ترجمه احسان پورخیری و هیمن برین

سوریه: گرایش دوگانه‌ی ترکیه / امانوئل والرشتاین

امریکا و جهان بعد از ترامپ / امانوئل والرشتاین

جهان در دوران ترامپ / امانوئل والرشتاین

چین و ایالات متحده: شرکای درازمدت / امانوئل والرشتاین

چرا و چه‌گونه مقاومت کنیم؟ / امانوئل والرشتاین

بازگشت به صفحه نخست

مطلب را به بالاترین بفرستید:

نامه ها ومقالات خودرا به نشانی webmaster@rahman-hatefi.net  بقرستید