|
||
|
نویدنو:14/11/1385 صفحه قابل چاپ است |
||
|
منافع مثبت اقتصادی و منفی سیاسی "اپک گازی"
منبع : نووستی "ایگور تومبرگ"، دکترای علوم اقتصادی، کارمند ارشد مرکز مطالعات انرژی انستیتو اقتصاد جهانی و روابط بین المللی آکادمی علوم روسیه، برای خبرگزاری «نووستی»/ آیت الله" سید علی خامنه ای" رهبر انقلاب ایران در دیدار با "ایگور ایوانوف" دبیر شورای امنیت روسیه پیشنهاد فکر کردن درباره ایده ایجاد سازمان مشترکی با روسیه در خصوص همکاری در بخش گاز را مطرح کرد. وی گفت: "کشورهای ما می توانند سازمانی در رابطه با همکاری در بخش گازی مانند اپک تاسیس کنند". بنا به واکنش های اولیه برای اکثر ناظران روشن است که پیشنهاد رهبر انقلاب ایران بیشتر جنبه سیاسی دارد تا اقتصادی. این اولین باری نیست که این پیشنهاد به گوش می رسد. "محمود احمدی نژاد" رییس جمهور ایران در ماه ژوئن سال گذشته در دیدار با "ولادیمیر پوتین" رییس جمهور روسیه در شانگهای این ایده را مطرح کرده بود. هفته گذشته این ایده در جریان سفر "ویکتور خریستنکو" وزیر صنایع و انرژی روسیه به الجزایر نیز مطرح شد. حتی محدوده جغرافیایی این سازمان نیز رسم شده بود: به این سه کشور قطر هم می تواند ملحق شود. ذخایر این کارتل بسیار قابل توجه هستند. این چهار کشور بیش از 30% از کل گاز جهان را استخراج می کنند و مجموع ذخایر ثابت شده آنها بیش از 60% می باشد که با سهم کشورهای عضو اپک نیز که 68% ذخایر نفتی دنیا را در اختیار دارند قابل مقایسه می باشد. اما محدوده شرکت کنندگان می تواند توسعه یابد. سال گذشته روزنامه "تایمز مالی" گوشه هایی از گزارشی تحلیلی که توسط کارشناسان اقتصادی ناتو تهیه شده بود را منتشر ساخت. بنا به این گزارش در اپک گازی از کشورهایی مانند قطر، لیبی، روسیه، کشورهای آسیای میانه و ایران نام برده شده است. در صورت تمایل کشورهای لیبی، موریتانی، مالی و برخی از کشورهای مرکزی قاره آفریقا نیز می توانند به آن ملحق شوند. در جریان سفر خریستنکو به الجزایر کمپانی "گازپروم" به این کشورها توجه خاصی مبذول داشت. سال گذشته پیشنهادات ایجاد اپک گازی بیشتر شد. دلیل اصلی چنین اعلامیه هایی عدم رضایت از سیاست انرژی اتحادیه اروپا بود. استراتژیی امروز اتحادیه اروپا بعنوان تلاشی برای متحد کردن کشورهای مصرف کننده در جهت جدا کردن کشورهای تولید کننده گاز بر اساس متداول اروپای یعنی "تفرقه بیانداز و حکومت کن" بررسی می شود. به عبارت دیگر در جهت ایجاد شرایطی که مصرف کننده بتواند بهای مصرفی خود را به تولید کننده دیکته کند. ایده اپک گازی به مراتب جای خود را در تفکرات روسیه باز می کند. برخی از نمایندگان مجلس دوما و شورای فدراسیون (ولادیمیر میدنسکی، ویکتور اورلوف، آلکسی میتروفانوف، گنادی سلزنیف) با سطح احتیاط مختلف از آن حمایت می کنند. نظر کلی در این باره اینست: ائتلاف گازی کشورهای تولید کننده ایده صحیحی است و برای روسیه دارای منفعت است. اغلب کارشناسانی که توسط رسانه های گروهی مورد نظر سنجی در این رابطه قرار گرفته اند نیز موضع مشابهی دارند. ویکتور خریستنکو در جریان سفر اخیر خود به الجزایر تاکید کرد که "روسیه و الجزایر مخالف ایجاد اپک گازی هستند" وی اعلام کرد: "ما نباید به سمت ایجاد توافقنامه کارتل حرکت کنیم". فعلا از سوی مقامات عالیرتبه روسیه به پیشنهاد رهبر انقلاب ایران واکنشی نشان داده نشده است. که البته قابل درک هم هست. هر گونه پاسخ واضح و غیر دوپلهو از سوی کرملین تاثیر مستقیم در برنامه های ژئوپلیتیکی خواهد گذاشت. که به نظر می رسد که در کرملین برای آن آمادگی ندارند. چرا مسکو مخالف است؟ اپک برای استخراج نفت سهم بندی می کند که روسیه به هیچ عنوان به آن احتیاجی ندارد. استخراج گاز در روسیه بنا به توان معادن و تقاضا انجام می شود که در داخل و خارج از کشور به سرعت در حال افزایش است. در ضمن "گاز پروم" قراردادهای دراز مدتی برای صادرات در دست دارد و این خود جهت دهنده فعالیت آن محسوب می شود. اپک هم که در سال 1960 تاسیس شد بعنوان ابزاری برای هماهنگ سازی کشورهای تولید کننده و مقابله آنها با آمریکا و دیگر کشورهای غربی بود. "گازپروم " مطلقا به اتحاد رسمی با دیگر تولید کنندگان نیازی ندارد. در مورد ایران باید گفت که پیشنهاد رهبر انقلاب ایران کاملا حالت سیاسی دارد. تهدیدی وجود دارد که در شرایطی که دولت آمریکا محبوبیت خود را به سرعت از دست می دهد تصمیم بگیرد که به مراکز واقعی و یا تخیلی هسته ای ایران حملات دقیق انجام دهد. به همین خاطر ایران تلاش می کند که از همه ابزارهای ممکن برای بدست آوردن متحدین استفاده نماید و نشان دهد که این کشور از اهرم های تاثیر بر کشورهای توسعه یافته برخوردار است. در حال حاضر برای روسیه ایجاد کارتل با ایران و الجزایر تهدید آشکاری برای غرب نه تنها در زمینه اقتصادی محسوب می شود. اما در آینده ایجاد چنین اتحادی کاملا امکان پذیر است. فعلا که قراردادهای دراز مدت نقش نهایی در فعالیت های بازارهای جهانی گاز را ایفا می کنند و بخش اعظم آنها از طریق سیستم های انتقال لوله گاز اجرا می شود. اما نباید رشد محسوس تجارت گاز مایع را فراموش کرد. رشد مصرف گاز مایع طبیعی در جهان 3,5 برابر بیشتر از رشد مصرف گاز شبکه ای شده است(7,7% در برابر 2,2%). دقیقا برخورد منافع عرضه کنندگان و خریداران در این بازار ممکن است باعث همبستگی صادرکنندگان عمده گاز شود. بعلاوه بازار گاز مایع طبیعی در همه ساختار خود شبیه بازار نفتی می باشد. اروپا هم این اوضاع را به خوبی درک می کند. برخی از کمپانی های بزرگ کشورهای غربی مواضع خود را درکشورهایی که می توانند به این کارتل وارد شوند محکم می کنند. این در حالیست که به اوضاع سیاسی حتی تهدیدات از سوی آمریکا هم بی اعتنایی می شود. مثلا 9 بهمن ماه امسال Royal Dutch Shell и Repsol YPF توافقنامه هایی را با دولت ایران در خصوص بهره برداری از میادین گازی در خلیج فارس امضا نمودند. کمپانی انگلیسی-هلندی و کمپانی اسپانیایی کارخانه تولید گاز مایع و ترمینال های بندری که برای استخراج و بهره برداری از ذخایر پارس جنوبی مورد استفاده قرار گیرند را در جنوب ایران احداث می کنند. Shell ارزش طرح را 4,3 میلیارد دلار برآورد کرده است. کمپانی ملی نفت ایران معتقد است که هزینه ها ممکن است به 5-6 میلیارد دلار بالغ شوند. حال با بازگشت به مسئله برخورد واقعی مسئولین روسی به پیشنهاد رهبر انقلاب ایران باید یادآوری کنیم که این ایده در خصوص ایجاد کارتل گازی مانند اپک برای اولین بار توسط ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه مطرح شد. وی در دیدار با "صفرمراد نیازوف" در سال 2002 پیشنهاد کرد که کشورهای آسیای میانه با روسیه در ائتلاف گازی اروآسیایی ملحق شوند. اما در آن زمان ایده پوتین از طرف شرکت کنندگان احتمالی از جمله ترکمنستان مورد حمایت قرار نگرفت. اما در آینده علاقمندی موضع ایران، الجزایر و دیگر کشورهای اسلامی ممکن است که تا حدی ترکمنستان، قزاقستان و ازبسکتان را برای گفتگو با روسیه در این زمینه نیز تحت تاثیر قرار دهد. در اواسط فوریه ولادیمیر پوتین به عربستان سعودی، قطر و اردن سفر خواهد کرد. در ماه آپریل در قطر نمایندگان کشورهای عمده تولید کننده گاز جمع خواهند شد. شرکت کنندگان آینده این اپک گازی مسئله هماهنگی عملکردهای خود را بررسی خواهند نمود. امکان دارد که در آنجا بررسی ایجاد کارتل گازی به سطح سازماندهی تبدیل شود.
|
||
|
