نویدنو 16/12/1392 |
نویدنو 16/12/1392
گفتگو با نوید شمالی مسئول روابط بین المللی حزب توده ایران نمایندگان ایرانی در نشست بینالمللی احزاب کمونیست حبیب ناظری در ارتباط با این نشستها، از آقای نوید شمالی، عضو هیئت سیاسی و مسئول روابط بینالمللی حزب تودهٔ ایران سؤالهایی پرسیدهایم. در ادامه، سؤالها و پاسخهای ایشان را میخوانید.
لطفاً دربارهٔ انگیزههای تدارک و سازماندهی و برگزاری نشستهای احزاب کمونیست توضیح دهید. آیا حزب تودهٔ ایران در تدارک این نشستها از آغاز نقشی داشته است و همواره در این نشستها شرکت کرده است؟
در تاریخ جنبش کمونیستی و کارگری جهان همواره برگزاری نشستها و گردهماییهای هدفمند برای بحث و تبادل نظر دربارهٔ مسائل مهم و عمومی جنبش کارگری، و آنچه میتوان آنها را جهانشمول دانست، متداول بوده است. البته در شرایط تاریخی متفاوت، اشکال سازمانی، دستورکار و نحوهٔ جمعبندی بحثهای این نشستها متفاوت بوده است.
در سالهای اول دههٔ ۹۰ میلادی، با توجه به پیامدهای توقف، شکست و معکوس شدن روند ساختمان سوسیالیسم در کشورهای سوسیالیستی اروپای شرقی و اتحاد شوروی، حزبهای کمونیست و کارگری در مورد ضرورت سازماندهی و برگزاری نشستهایی سالانه به وحدت نظر رسیدند. این جلسهها اکنون ۱۵ سال است که برگزار میشود. در آغاز، نشستها به میزبانی حزب کمونیست یونان و در آتن برگزار میشد. این حزب یکی از حزبهای مبتکر چنین بازشروعی بود. امّا در سالهای اخیر، میزبانی این نشستها به حزبهای گوناگون در قارههای مختلف و در کشورهای گوناگون واگذار شده است. تا امروز، این نشستها علاوه بر کشورهای اروپای غربی مثل یونان و پرتغال، در آمریکای جنوبی (برزیل)، آسیا (هندوستان)، آفریقای جنوبی، خاورمیانه (لبنان) و اروپای شرقی (بلاروس) نیز برگزار شده است.
حزب ما از همان ابتدای کار فعالانه در بحثهای چندجانبه در مورد تشکیل، روند سازماندهی و تنظیم موضوعها و تعیین دستورکار نشستهای حزبهای برادر شرکت داشته است. لازم به یادآوری است که در سالهای 1991 تا 1998 نیز اجلاسهای مرتبی با شرکت حزبهای کمونیست و کارگری کشورهای خاورمیانه، حوزهٔ مدیترانه و دریای سرخ در یونان و قبرس برگزار شد که در آن برخی از حزبهای کشورهای اروپایی نیز شرکت فعال داشتند. حزب ما در همهٔ این جلسات فعالانه شرکت داشته، و در پایهگذاری نشستهای کنونی حزبهای کمونیست کارگری جهان و تنظیم اساس فعالیت مشترک و اهداف و زمینههای آن سهم بسزایی داشته است. گاهی نیز کارهای پژوهشی مشترکی نیز صورت گرفته است. برای نمونه، در سال ۱۹۹۵ کنفرانسی به منظور بررسی مقدماتی علل فروپاشی سوسیالیسم در اتحاد شوروی و دیگر کشورهای سوسیالیستی اروپای شرقی برگزار شد که حزب ما در آن کنفرانس نیز شرکت فعال داشت، و کتابچهیی نیز به زبان فارسی بر اساس تحلیلهای ارائه شده در آن منتشر کرد.
معمولاً چه موضوعهایی در این نشستها مطرح میشود؟ و چگونه این موضوعها تعیین و در دستور کار گنجانده میشود؟
به طور کلی، و با توجه به تنوع شرایط فعالیت حزبهای کمونیست جهان، کوشش میشود «تِم» یا موضوعهایی به عنوان بُنمایه یا موضوع عمده و محوری این نشستها تعیین شود که همهٔ حزبها در کشورهای مختلف جهان بتوانند در آن شرکت فعال داشته باشند. طبیعی است که مسائل جهانی مهمی مانند بحران سیستم اقتصادی- مالی کشورهای سرمایه داری از سال ۲۰۰۸ به بعد، در تعیین موضوع محوری نشستها تأثیر عمده و تعیینکننده داشته باشد (بهویژه در چند سال اخیر)، امّا تنظیم دستورکار جلسات معمولاً به شکلی بوده است که همهٔ احزاب بر پایهٔ شرایط ویژهٔ مبارزهٔ طبقه کارگر و زحمتکشان کشور خود، بتوانند تجربهٔ خود را در ارتباط با تِم محوری نشست احزاب مطرح کنند. چندین ماه قبل از هر نشست، کارگروه هماهنگی و برگزاری نشست، که مرکّب از نمایندگان شماری از حزبهای کمونیست از منطقههای مختلف جهان است، تشکیل جلسه میدهد و بر اساس پیشنهادهای رسیده از سوی حزبهای برادر، دربارهٔ موضوعیا موضوعهای محوری نشست تصمیمگیری میکند. این موضوعها محور سخنرانیها و تجربههای ارائه شده از سوی حزبهای شرکت کننده بر پایهٔ تجربههای مشخص مبارزاتیشان در اجلاس خواهد بود.
مشخصاً در ارتباط با ایران، موضوع محوری نشستهای سالانه همواره این امکان را فراهم آورده است که تحلیل حزب ما درارتباط با موضوع اصلی مورد نظر، ولی بر پایهٔ شرایط و اوضاع سیاسی-اقتصادی کشورمان ارائه شود. نقش حزب ما همیشه برقراری یک رابطهٔ منطقی میان مبارزهٔ مردم ایران علیه دیکتاتوری و در راه صلح، دموکراسی و عدالت اجتماعی، با مبارزهٔ جهانی برای صلح و سوسیالیسم بوده است، و تا کنون نتایج خوبی از آن به دست آوردهایم. شناساندن پیچیدگیها و ماهیت مبارزهٔ مردم ایران به دیگر نیروهای مترقی جهان، و جلب حمایت و همبستگی آنان از این مبارزهٔ عدالتخواهانه، از وظایف اصلی ما در این نشستهاست، زیرا برخی از این احزاب که در پارلمانها و دولتهای کشورهای خود شرکت دارند، یا نیروی سیاسی قدرتمندی در کشور خود هستند، میتوانند در جلب حمایت از مبارزهٔ مردم ما در کشور خود نقش مؤثری داشته باشند.
البته در حاشیهٔ این نشستها، بر اثر بحثهایی که پیرامون مسائل کلیدی صورت میگیرد، امکان همکاری و تبادل نظر چندجانبه میان حزبها و نیز ارائهٔ بیانیهها و تصویب قطعنامهها و سندهای مشترک برای پشتیبانی از مواضع ابراز شده نیز وجود دارد. بخش مهمی از کارزار بینالمللی حزب ما در راه افشای محتوا و عیار واقعی ادعاهای رژِیم ایران در مبارزه برضد امپریالیسم و نیز سیاستهای تحریک کننده و ماجراجویانهٔ دولتهای محمود احمدینژاد، از طریق فعالیت در جریان این نشستها سازماندهی شد. برای مثال، در کنفرانس اخیر در لیسبون (پرتغال)، به ابتکار حزب ما و با همکاری حزبهای برادر در منطقه، بیانیهیی در مورد تأثیر منفی «اسلام سیاسی» در منطقهٔ خاورمیانه و لزوم هشیاری در برخورد و مبارزه با آن منتشر گشت که مورد استقبال و تأیید ۵۳ حزب دیگر قرار گرفت و بازتاب بینالمللی یافت.
احزاب کمونیست از برگزاری این نشستها چه انتظاری دارند؟ تفاوت نظرها در این نشستها تا چه حد است؟
عمده ترین انتظار حزبهای شرکت کننده، فراهم آوردن امکان تبادل نظر جدّی دربارهٔ مسائل مُبرم، تشریک اطلاعات و دادههای اجتماعی-سیاسی-اقتصادی، و بر اساس آن، کمک به شکلگیری تحلیل و درکی همهجانبه از شرایط موجود و زمینهسازی برای اقدامهای مشخص و ابراز همبستگی بینالمللی مؤثر و اصولی است. همبستگی با مبارزهٔ حزبهای کمونیست در کشورهای مختلف همیشه از عرصههای عمل مهم این نشستها بوده است. به عنوان مثال، در یک دههٔ اخیر در بیشتر نشستهای حزبهای کمونیست جهان ما موفق شدیم بر پایهٔ اطلاعات و تحلیلهایی که ارائه دادیم، قطعنامههای مشخصی را در زمینهٔ همبستگی با مبارزهٔ مردم ایران و در ارتباط با صلح، دموکراسی، حقوق و آزادیهای دموکراتیک و عدالت اجتماعی به تصویب برسانیم.
توجه به این نکته مهم است که اصلیترین ویژگی این نشستها، حرکت بر محور اشتراک و اتفاق نظر حزبهای شرکت کننده است، و تصمیمگیریها بر پایهٔ توافق همهٔ حزبهای شرکت کننده است. با توجه به تنوّع شرایط مبارزه و تفاوت در شرایط عینی و ذهنی در کشورهای مختلف، روشن است که گاهی برخی تفاوت نظرها و تحلیلها مثلاً در زمینهٔ شرکت در جبهههای ائتلافی و مراحل مختلف جنبشهای اجتماعی در جوامع مختلف، وجود داشته باشد. در این چنین شرایطی، کوشش این است که با بحث و تبادل نظر، تفاوتها کمتر و نظرها به هم نزدیکتر شود تا بتوان اقدامهای مشترک را ادامه داد.
آیا این طور است که در فاصلهٔ نشستها، احزاب کمونیست رهنمودهای نشست را دنبال میکنند یا فقط به قصد تبادل نظر در نشستها شرکت میکنند؟ این نشستها چه فرقی با «انترناسیونال» کمونیستها دارد که در اوایل قرن بیستم برگزار میشد؟
مبارزهٔ زحمتکشان جهان در طول قرن اخیر آنقدر تغییر و تحوّل داشته است که تصوّر اینکه رهنمودهای صادر شده از طرف یک نشست، صرفنظر از ابعاد و توان نظری شرکت کنندگان در آن، بتواند انعطاف لازم و کارآیی بهموقع را در ارتباط با تحولات مبارزهٔ بغرنج روز داشته باشد، غیرواقعبینانه است. انتظار حزبهای کمونیست از این نشستها تکرار تجربهٔ «انترناسیونال»ها در دهههای اوّل قرن ۲۰ نیست و نمیتواند باشد. آنچه به طور مشخص از همان آغاز از سوی حزبهای کمونیست و کارگری مورد تصریح جدّی قرار گرفت، این است که شرایط جهان و نیروهای سیاسی و بهویژه جنبش کارگری از دهههای اوّل قرن ۲۰ به صورت کیفی تغییر کرده است، و لذا اشکال و سازوکارهای همکاری بین احزاب کمونیست باید منعکس کنندهٔ این شرایط نوین باشد. این برداشت درعمل به پذیرش اصل هماهنگ کردن فعالیتها و اتحاد عمل و تبادل نظر جامع در سطوح منطقهیی و جهانی انجامیده است. نشستها در زمینهٔ هماهنگ کردن حرکتهای بینالمللی پیرامون شعارها و خواستهای عمومی زحمتکشان جهان به توافقهایی عملی، ممکن و لازم رسیدهاند. امّا اینکه احزاب مدافع زحمتکشان و طبقهٔ کارگر مثلاً در آمریکا، روسیه، بنگلادش یا سودان بتوانند بر اساس یک نسخهٔ از پیش تعیین شده از سوی یک مرکز جهانی مبارزهٔ خود را جلو ببرند، نه عملی، نه ضروری، و نه در شرایط کنونی شدنی است.
از زمان برگزاری نخستین نشست تا کنون، چه تحوّل قابل توجهی در آن رخ داده است؟
از زمان شروع برگزاری مرتّب این نشستها، به لحاظ تعداد حزبهای شرکت کننده یا مسائل مورد بحث، یا از لحاظ غنای محتوای تحلیلهای ارائه شده و فراهم شدن شرایطی مساعد برای تبادل نظر حزبها، اعم از کوچک و بزرگ، نشستها به مرور تکامل بیشتری یافتهاند. در نشستهای سالهای اخیر، حزبهای مهم و قدرتمندی نظیر حزب کمونیست چین در مباحث شرکت فعال داشتهاند. حضور رهبران سیاسی و رؤسای جمهور کشورهای محل برگزاری این اجلاسها از جمله در برزیل، بلاروس یا آفریقای جنوبی، و ارائهٔ پیام از جانب آنها، اهمیت سیاسی این نشستها را نشان میدهد.
آیا از ایران نمایندهٔ دیگری به غیر از حزب تودهٔ ایران هم در این نشستها شرکت کرده است یا میکند؟
بر اساس توافقی که از شروع کار دورهٔ جدید نشستها در اوایل دههٔ 1990صورت گرفته است، حزبهای شرکت کننده در این نشستها همگی از حزبهای کمونیست و کارگریای هستند که در کشورهای خود دارای سابقهٔ فعالیت تاریخی و مبارزاتی مشخصی هستند و در اسلوب شناخت ایدئولوژیک، سیاسی، و جهانشناختی خود، مارکسیست یا مارکسیست-لنینیست شناخته میشوند. بسیاری از این حزبها، حزبهای کمونیستی هستند که دهها سال سابقهٔ فعالیت دارند، و بهویژه پس از فروپاشی اردوگاه سوسیالیستی، از نظر ایدئولوژیک و نظری و سیاسی همچنان هویّت خود را حفظ کردهاند. این حزبها از جمله در برخورد تحلیلی به انقلاب اکتبر روسیه، نقش تاریخی طبقه کارگر و حزب کمونیست در انقلاب سوسیالیستی، تجربهٔ ساختمان سوسیالیسم در اتحاد شوروی و کشورهای اروپای شرقی، نظریات مشابهی دارند. به این ترتیب، حزبهای تروتسکیست، مائوئیست یا طرفدار گرایشهای افراطی، یا سوسیال دموکرات، در این نشستها امکان شرکت ندارند و اساساً دعوت نمیشوند. البته با رعایت موازین جمعی توافق شده توسط احزاب برادر، امکان پیوستن احزاب تازه نیز وجود دارد. از ایران در حال حاضر، فقط حزب تودهٔ ایران که بیشتر از ۷۰ سال است که ارتباط و همکاری نزدیکی با احزاب برادر دارد به طور مرتب در این نشستها شرکت میکند.
برگرفته از شهرگان
|
|