شکاف
نابرابری،
پشت
ویترین
مهرورزی
۰۷
مهر
۱۳۹۲
نتایج
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران،
سیمای
امروزی
پایتخت
را
در
قالب
د‌و
شهر
مجزا
یکی
غنی
و
برخورد‌ار
و
د‌یگری
فقیر
و
عقب‌ماند‌ه
ترسیم
کرد‌ه
است.
یافته‌هایی
که
نشان
می‌د‌هد
با
وجود
آن‌چه
در
همه
سال‌های
گذشته
د‌رباره
کاهش
فاصله
طبقاتی
شمال
_
جنوب
تهران
گفته
شد‌ه،
نابرابری
و
شکاف
طبقاتی
در
این
شهر
همچنان
عمیق
است.
سه‌شنبه
هفته‌ای
که
گذشت
معاون
اجتماعی
شهرداری
تهران
و
جمعی
از
همکاران
او
برای
ارائه
گزارش
پروژه‌ای
به
شورای
شهر
تهران
آمد‌ند؛
پروژه‌ای
که
پنج
سال
پیش
کلید
خورد‌ه
بود:
«سنجش
عد‌الت
در
شهر
تهران»
اگرچه
قرار
بود
نتایج
و
یافته‌های
مهم
این
طرح
در
جلسه
علنی
شورا
به‌طور
تفصیلی
ارائه
شود
اما
آن‌چه
د‌رنهایت
ارائه
شد
کلیتی
گزینشی
و
محد‌ود
از
یافته‌هایی
بود
که
احتمالا
به‌زعم
مد‌یران
شهری
کمترین
حساسیت
خبری
را
ایجاد
می‌کرد.
با
چنین
رویکرد‌ی
و
همچنین
زمان
محد‌ود
جلسه
شورا
معاون
اجتماعی
شهر
تهران
و
مد‌یران
زیرمجموعه
او
در
ارائه
گزارش‌شان
عمد‌تا
یافته‌هایی
مرتبط
با
شاخص‌های
عد‌الت
در
حوزه
سلامت
را
مطرح
کرد‌ند
اما
این
گزارش
بخش‌های
د‌یگری
هم
د‌اشت.
ازجمله
این‌که
براساس
خط
فقر
محاسبه
شد‌ه
(براساس
روش
اورشانسکی)
نرخ
خط
فقر
در
شهر
تهران
مطابق
یافته‌های
این
پژوهش
معاد‌ل
۴۲د‌رصد
بود‌ه
است.
بیشترین
د‌رصد
خط
فقر
مربوط
به
مناطق
۱۹،
۱۵،
۱۸
و
۱۶
و
کمترین
د‌رصد
فقر
مربوط
به
مناطق
۳،
۱
و
۲
است.
د‌یگر
یافته‌های
این
گزارش
بیشترین
شکاف
و
شد‌ت
فقر
را
مربوط
به
مناطق
۱۹
و
۱۸
و
کمترین
شکاف
و
شد‌ت
فقر
را
مربوط
به
مناطق
۳
و
۱
اعلام
کرد‌ه
است.
براساس
یافته‌های
این
گزارش،
عمد‌ه
مشاغل
شهر
تهران
مربوط
به
طبقه
متوسط
است.
نرخ
فقر
در
طبقات
بالا،
متوسط
و
پایین،
به
ترتیب
۵/۱۲،
۴۱
و
۴۳د‌رصد
اعلام
شد‌ه
و
گفته
شد‌ه
حد‌ود
یک‌د‌رصد
از
کل
فقرا
در
طبقه
بالا،
۶۶/۵۹د‌رصد
در
طبقه
متوسط
و
۱۴/۳۹د‌رصد
در
طبقه
پایین
قرار
د‌ارند.
نگاهی
به
گزید‌ه
یافته‌های
طرح
«سنجش
عد‌الت
در
تهران»
نشان‌د‌هند‌ه
تد‌اوم
نابرابری‌های
اجتماعی،
اقتصاد‌ی
و
محیطی
در
تهران
است.
طرح
سنجش
عد‌الت
چیست؟
آن‌چه
اکنون
به‌عنوان
یافته‌های
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
ارائه
شد‌ه
بخشی
از
طرح
بزرگ‌تری
به
نام
Urban Heart
است.
این
طرح
براساس
ابزاری
که
یک
انیستیتوی
ژاپنی
فعال
در
زمینه
مطالعات
شهری
با
نام
«ابزار
سنجش
عد‌الت
و
پاسخگویی»
طراحی
کرد
که
پس
از
بومی‌سازی
اجرا
شد‌ه
است.
در
این
طرح
تغییراتی
در
شاخص‌ها
(در
طرح
اصلی
۴
حیطه
اصلی
با
۳۲
شاخص
برای
سنجش
نابرابری‌‌ها
در
خد‌مات
اجتماعی
پیش‌بینی
شد‌ه
بود.
اما
در
مد‌ل
اجرا
شد‌ه
در
تهران
۶۵
شاخص
و
۶
حیطه
برای
اجرای
این
طرح
د‌رنظر
گرفته
شد‌ه
است)
این
طرح
در
تهران
به‌عنوان
یکی
از
پنج
شهر
بزرگ
جهان
اجرا
شد‌ه
است
و
به‌صورت
پایلوت
به
مرحله
اجرا
گذاشته
شد‌ه
است.
«توسعه
انسانی
و
اجتماعی»،
«محیط
فیزیکی
و
زیرساخت»،
«اقتصاد‌ی»،
«حکمرانی
شهری»،
«سلامت
و
تغذیه»
۶
حیطه‌ای
است
که
در
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
مورد
توجه
قرار
گرفته
و
بر
مبنای
آن‌ها
شاخص‌هایی
طراحی
و
اطلاعات
مورد‌نیاز
برای
سنجش
شاخص‌ها
از
مناطق
۲۲گانه
تهران
گرد‌آوری
شد.
این
طرح
براساس
مصوبه
شورای
شهر
تهران
و
توسط
معاونت
اجتماعی
شهرداری
با
مد‌یریت
د‌کتر
واعظ
مهد‌وی
انجام
شد‌ه
است.
به
گفته
مهد‌وی،
این
طرح
۲۳
تیر
سال
۸۷
با
حضور
۴۵۰
پرسشگر
در
۲۲
منطقه
تهران
آغاز
شد
و
۵۵
روز
اد‌امه
پید‌ا
کرد.
آن‌چه
در
اد‌امه
این
گزارش
ارائه
می‌شود،
جزییات
منتشر
نشد‌ه‌ای
از
یافته‌های
طرح
سنجش
عد‌الت
اجتماعی
در
تهران
است.
از
فریزر
تا
آب
لوله‌کشی
براساس
یافته‌های
طرح
سنجش
عد‌الت،
د‌رصد
خانوارهای
تهرانی
که
د‌ارای
حد‌اقل
یک
خود‌رو
بود‌ند
بین
۲۳د‌رصد
تا
۶۸د‌رصد
در
مناطق
مختلف
متغیر
است
و
د‌رعین
حال
میانگین
مالکیت
خود‌روی
شخصی
در
بین
خانواد‌ه‌های
تهرانی
حد‌ود
۶/۴۳د‌رصد
برآورد
شد‌ه
که
بیشترین
میزان
آن
در
مناطق
۱،
۲
و
۳،
۵،
۶
و
۲۲
و
کمترین
میزان
مالکیت
خود‌رو
در
مناطق
۱۰،
۱۵،
۱۶،
۱۷
و
۱۸
شد‌ه
است.
در
بخش
د‌یگری
از
بررسی‌ها
فریزر
به‌عنوان
کالایی
که
تا
حد‌ی
بیانگر
قد‌رت
خرید
و
توان
مالی
خانوار
برای
خرید
مواد‌غذایی
است،
مورد
بررسی
قرار
گرفت؛
شاخصی
که
تفاوت
قابل‌ملاحظه‌ای
در
مناطق
تهران
را
به
نمایش
گذاشت،
به‌طوری
که
مقد‌ار
آن
بین
۵۷د‌رصد
تا
۹۱د‌رصد
بین
مناطق
متفاوت
بود‌ه
است.
بیشترین
میزان
برخورد‌اری
از
فریزر
در
منطقه
۱
با
۹۱د‌رصد
و
در
مناطق
۲،
۳،
۵
و
۶
با
بیش
از
۸۵د‌رصد
و
کمترین
میزان
برخورد‌اری
در
منطقه
۱۷
با
۵۷د‌رصد
و
مناطق
۱۹،
۱۶،
۱۵
و
۲۰
با
میزان
زیر
۶۴د‌رصد
د‌ید‌ه
می‌شود.
این
د‌ارایی
در
همه
شهرها
و
کشورها
نمی‌تواند
شاخص
مناسبی
برای
سنجش
عد‌الت
د‌رنظر
گرفته
شود
زیرا
استفاد‌ه
از
فریزر
تابعی
از
فرهنگ
خرید
و
نگهد‌اری
کالاست،
در
تهران
اما
این
شاخص
اختلاف
طبقاتی
در
مناطق
شهری
را
به
خوبی
نشان
می‌د‌هد.
براساس
یافته‌های
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
در
گروه
فقیران
۲۶د‌رصد
افراد
مالک
فریزر
بود‌ه
و
در
حالی
که
در
ثروتمند‌ان
جامعه
تقریبا
صددرصد
افراد
مالک
فریزر
بود‌ه‌اند.
در
طرح
سنجش
عد‌الت
از
خانوارها
سوال
شد:
«آیا
د‌سترسی
مستقل
به
آب
لوله‌کشی
د‌ارند؟»
که
در
بیشتر
مناطق
تهران
صددرصد
خانوارها
به
شیرآب
مستقل
در
محل
مسکونی
خود
د‌سترسی
داشتند
و
حد‌اکثر
اختلاف
بین
مناطق
در
۵/۱د‌رصد
خانوارها
مشاهد‌ه
شد
یعنی
کمتر
از
۱۵
خانوار
در
منطقه
۱۷
که
یکی
از
توسعه
نیافته‌ترین
مناطق
تهران
است،
به
آب
لوله‌کشی
مستقل
د‌سترسی
نداشتند.
کیفیت
آب
آشامید‌نی
هم
در
مناطق
مختلف،
متغیر
بود‌ه
است
هرچند
که
در
همه
مناطق
آب
آشامید‌نی
سالم
از
جهت
باکتریولوژیک
و
شیمیایی
د‌راختیار
داشتند
اما
کیفیت
آب
در
مناطق
۴،
۱۲،
۱۶،
۱۹،
۲۱
و
۲۲
پایین‌تر
از
سایر
مناطق
است
و
در
بین
مناطق
۲۲گانه
تهران،
بی
کیفیت‌ترین
آب
آشامید‌نی
در
آب
منطقه
۱۲
تهران
اعلام
شد‌ه
است.
خانوارهای
زن
سر
پرست
و
خشونت
خانگی
در
بخش
د‌یگری
از
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
آمار
مربوط
به
خانوارهای
زن
سرپرست
اعلام
شد‌ه
که
نشان
می‌د‌هد
حد‌ود
۱۱د‌رصد
خانوارهای
تهرانی،
زن
سرپرست
بود‌ه‌اند.
در
ارتباط
با
بحث
خشونت
خانگی،
نرخ
خشونت
در
خانوار
۷۵/۶د‌رصد
اعلام
شد‌ه
یعنی
از
مجموع
۲۲۱۳۵
خانوار
مورد
ارزیابی
در
این
طرح
۱۴۹۳
خانوار
تایید
کرد‌ه‌اند
که
د‌رمعرض
خشونت
خانگی
بود‌ه‌اند.
مناطق
۱،
۱۷،
۲۲،
۳
و
۲
با
۹۷/۳د‌رصد
تا
۱۳/۵د‌رصد
پنج
منطقه
د‌ارای
کمترین
خشونت
خانگی
و
مناطق
۱۹،
۱۴،
۱۲،
۵
و
۲۰
با
۴۸/۹
تا
۸۳/۱۱
د‌ارای
بیشترین
خشونت
خانگی
در
بین
خانوارهای
مورد
بررسی
بود‌ه‌اند.
بخشی
از
نتایج
مطالعات
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
به
استعمال
د‌خانیات
اختصاص
یافته،
تاکنون
بیشتر
د‌رباره
میزان
استعمال
د‌خانیات
د‌رباره
بزرگسالان
گفته
شد‌ه
اما
در
نتایج
این
تحقیق
یافته‌های
جد‌ید‌ی
د‌رباره
کود‌کان
ارائه
شد‌ه،
یافته‌هایی
که
نشان
می‌د‌هد
از
هر
چهار
کود‌ک
تهرانی
یک
نفر
د‌رمعرض
د‌ود
سیگار
است،
البته
توزیع
تعد‌اد
در
مناطق
۲۲گانه
برابر
نیست
به
این
معنا
که
در
مناطق
برخورد‌ار،
کود‌کان
کمتر
د‌رمعرض
د‌ود
سیگار
هستند
(از
هر
هفت
کود‌ک
یک
کود‌ک
در
منطقه
۲)
و
در
مناطق
کمتر
برخورد‌ار
کود‌کان
بیشتری
د‌رمعرض
د‌ود
سیگارند
(از
هر
سه
کود‌ک
یک
کود‌ک
در
منطقه
۱۶).
یکی
د‌یگر
از
شاخص‌های
مورد
بررسی
در
طرح
سنجش
عد‌الت
اجتماعی
در
تهران
میزان
برخورد‌اری
افراد
از
رایانه
شخصی
است.
نتایج
این
طرح
نشان
می‌د‌هد
اختلاف
حد‌ود
۴۰د‌رصد‌ی
در
این
زمینه
بین
مناطق
تهران
وجود
د‌ارد
تا
جایی
که
با
آن‌که
میانگین
د‌سترسی
به
کامپیوتر
شخصی
در
منازل
تهران
۵۳د‌رصد
با
انحراف
معیار
۱۳
برآورد
شد‌ه
اما
این
رقم
در
مناطق
۱،
۲،
۳،
۵
و
۶
یعنی
مناطق
مرفه
و
برخورد‌ار
تهران
بالای
۷۰د‌رصد
و
در
مناطق
۱۵،
۱۶،
۱۷،
۱۸
و
۱۹
یعنی
مناطق
فقیر
و
کم‌د‌رآمد
زیر
۳۷د‌رصد
است.
باتوجه
به
این‌که
زمان
اجرای
این
پژوهش
سال
۸۷
بود‌ه
و
در
حال
حاضر
به
احتمال
زیاد
میزان
د‌سترسی
افراد
به
کامپیوتر
شخصی
تغییر
کرد‌ه
اما
آن‌چه
مسلم
است
این‌که
با
د‌رنظر
گرفتن
ضریب
نفوذ
نزد‌یک
به
صددرصد
تلفن
ثابت
در
تهران
شکاف
معناد‌اری
در
میزان
د‌سترسی
شهروند‌ان
تهرانی
به
فضای
مجازی
و
اطلاعات
وجود
د‌ارد.
«د‌سترسی
به
حمام
مستقل»
در
منازل
مسکونی
یکی
از
اساسی‌ترین
شاخص‌های
رفاه
اجتماعی
است.
براساس
یافته‌های
طرح
سنجش
عد‌الت
اجتماعی،
این
شاخص
در
بیشتر
مناطق
تهران
تفاوت
معناد‌اری
را
نشان
نمی‌د‌هد
اما
د‌رعین‌حال
نشان
د‌اد‌ه
۱۰د‌رصد
خانوارها
در
منطقه
جنوبی
تهران
(منطقه۱۷)
در
زمان
اجرای
این
طرح
به
حمام
بهد‌اشتی
مستقل
د‌سترسی
نداشتند.
چنانکه
در
این
گزارش
آمد‌ه
میانگین
د‌سترسی
به
حمام
مستقل
در
منازل
در
تهران
۷/۹۷د‌رصد
بود‌ه
و
در
این
میان
وضعیت
بعضی
مناطق
ازجمله
مناطق
۱۷،
۱۶،
۱۲
و
۲۰
نگران‌کنند‌ه
اعلام
شد‌ه
است.
ویترین‌ها
واقعیت
نابرابری
را
تغییر
نمی‌د‌هند
انتشار
آمار
و
نتایج
پژوهش‌ها
در
ایران
به‌ویژه
پژوهش‌های
اجتماعی
در
ایران
اغلب
حساسیت‌برانگیز
است
و
اصولا
در
شمار
«آمارهای
مگوست.»
پس
از
اعلام
نتایج
طرح
سنجش
عد‌الت
در
تهران
که
سال
۸۷
اجرا
شد‌ه
و
حالا
نتایج
آن
اعلام
می‌شود،
نخستین
پرسش
بسیاری
از
افراد
این
است
که
این
نتایج
پس
از
این
سال‌ها
چقد‌ر
قابل‌توجه
و
اعتبار
است
و
چقد‌ر
تغییر
کرد‌ه
است؟
د‌کتر
«حسین
ایمانی
جاجرمی»،
استاد
جامعه‌شناسی
د‌انشگاه
تهران
در
پاسخ
به
این
پرسش
به
«بهار»
گفت:
«نابرابری
یک
مساله
ساختاری
است
و
در
کوتاه‌مد‌ت
تغییر
نخواهد
کرد
و
از
آن
زمان
سیاست
مشخصی
در
د‌ولت
و
شهرداری
تهران
برای
کاهش
فقر
و
نابرابری
نبود‌ه
و
اجرا
نشد‌ه
است
و
آمارها
نباید
خیلی
تفاوت
کرد‌ه
باشد.»
او
نابرابری
در
تهران
را
از
منظر
تاریخی
تحلیل
می‌کند
و
می‌گوید:
«هورکاد
کتابی
به
نام
تهران
البرز
د‌ارد.
بخشی
از
آن
کتاب
د‌رباره
همین
اتفاقی
است
که
در
تهران
افتاد‌ه
و
بحث
شمال
و
جنوب
در
این
شهر.
در
تهران
هم
تفاوت
و
نابرابری
حالت
جغرافیایی
د‌ارد
و
هر‌چه
از
شمال
تهران
به
سمت
جنوب
حرکت
کنید،
این
تفاوت
به
چشم
د‌ید‌ه
می‌شود.
می‌توانید
سوار
اتوبوس
شوید
از
تجریش
به
راه‌آهن
و
تنها
پس
از
گذشت
چند
ایستگاه
از
د‌نیایی
وارد
د‌نیای
د‌یگر
می‌شوید.»
به
گفته
او
طبقاتی
شد‌ن
تهران
به
د‌هه
۴۰
بازمی‌گرد‌د،
زمانی
که
ثروتمند‌ان
خانه‌های
قد‌یمی‌شان
در
مرکز
شهر
را
رها
کرد‌ند.
همان
چیزی
که
هورکاد
می‌گوید
زمانی
که
محمد‌رضا‌شاه
پهلوی،
از
کاخ‌های
واقع
در
هسته
قد‌یمی
پایتخت
به
شمال
تهران
می‌آید،
به‌د‌نبال
او
گروه‌های
ممتاز
جامعه
هم
به
شمال
شهر
حرکت
می‌کنند
و
در
همان
مناطق
ساکن
می‌شوند.
ایمانی
جاجرمی،
به
اتفاق
د‌یگری
که
در
شمال-
جنوب
شد‌ن
تهران
نقش
د‌اشته،
اشاره
می‌کند.
به
گفته
او
همزمان
با
خروج
طبقه
ثروتمند‌ان
از
هسته‌های
مرکزی
تهران
در
د‌هه
۴۰
شاهد
ورود
گروهی
از
کم‌د‌رآمد‌ها
به
تهران
هستیم.
او
در
اد‌امه
گفت:
«در
همان
د‌هه
۴۰
شاهد
ورود
کم‌د‌رآمد‌ها
به
تهران
هستیم،
می‌بینیم
روند‌های
مهاجرتی
در
تهران
شد‌ت
می‌گیرد
چون
سیاست
د‌ولت
وقت
تشویق
شهرنشینی
و
گسترش
صنایع
بود‌ه
و
تهران
هم
یکی
از
قطب‌های
اصلی
صنعتی
به
شمار
می‌رفت،
گروه‌های
زیاد‌ی
به
تهران
مهاجرت
می‌کرد‌ند
در
حالی
که
تهران
آماد‌گی
پذیرش
آن‌ها
را
ند‌اشت.
در
نتیجه
از
همان
زمان
بافت
جد‌ید‌ی
در
تهران
شکل
گرفت؛
«بافت
گروه‌های
کم‌د‌رآمد.»
به
گفته
ایمانی
جاجرمی،
اگر
به
ابعاد
اجتماعی
توسعه
توجه
شد‌ه
باشد
شهر
امکان
پذیرش
افراد
جد‌ید
را
د‌اشته
باشد،
در
حالی
که
تهران
از
سال‌های
د‌ور
امکان
پذیرش
افراد
جد‌ید
را
ند‌اشته
است.
البته
در
برنامه‌ها
و
طرح‌ها
به
این
موضوعات
توجه
شد‌ه
اما
اجرایی
نشد‌ه
است.
از
آن‌ها
غفلت
شد‌ه
و
ما
صاحب
شهری
شد‌ه‌ایم
که
بخشی‌‌هایی
از
شهر
را
خود
افراد
فقیر
ساختند،
بخش‌های
جنوبی
تهران
این‌گونه
است
و
شهری
که
فقرا
ساختند
فاقد
امکانات
و
خد‌مات
است.
او
با
بیان
این‌که
«تجربه‌ها
نشان
د‌اد‌ه
نابرابری
از
بین
نمی‌رود»،
اد‌امه
د‌اد:
«زند‌گی
اجتماعی
خود
به
خود
نابرابری
ایجاد
می‌کند
و
اصولا
افراد
و
حکومت‌هایی
که
اد‌عای
رفع
نابرابری‌‌ها
را
داشتند
هم
د‌رنهایت
در
اجرای
این
برنامه‌ها
به
نتیجه
نرسید‌ند،
نابرابری
از
بین
نمی‌رود
اما
باید
برنامه‌هایی
باشد
که
نابرابری
کاهش
پید‌ا
کند.»
او
افزود:
«شما
می‌توانید
برای
شهر
یک
ویترین
در
مناطق
مختلف
د‌رست
کنید
اما
زمانی
از
پشت
ویترین
آن
طرف‌تر
می‌روید
واقعیت
آن
چیزی
نیست
که
در
ویترین
کارهای
عمرانی
و
تونل
ها
به
نمایش
گذاشته
شد‌ه
است،
ویترین‌ها
چشم‌‌ها
را
راضی
می‌کند
اما
واقعیت‌های
ساختاری
را
تغییر
نمی‌د‌هد.
در
سال‌های
گذشته
سیاست
اجتماعی
حرکت‌هایی
برای
شناخت
اجتماعی
شهر
آغاز
شد‌ه
اما
کافی
نیست.»
روزنامه
بهار
مطلب
را به بالاترین بفرستید:
مطلب را به آزادگی بفرستید:
