نویدنو: مقاله ای که تقدیم خوانندگان عزیز می گردد، مقاله ای طولانی است که بنا گزیر در چند شماره تقدیم خواهد شد .درج این مقاله به معنی موافقت کامل با آن نیست ، بلکه هدف ما آشنا کردن فارسی زبانان با فرایندهای انقلاب مصر از زوایای گوناگون است . این مقاله تا آنجا که با واقعیت ها سر وکار دارد قابل اعتنا وتوجه ویژه است .

 

شرایط وپی آمد ها

استخوان بندی انقلاب مصر – 1

نویسنده : عصام ال امین – برگردان: هاتف رحمانی

 

" انقلاب سیبی نیست که وقتی رسید می افتد. باید آن را چید ."

چه گوارا

همانند طوفان های تام  ، چندین عامل همزمان وبه صورت جمعی برای  آن که قیام ها یا اعتراض های مردمی ، حتی عظیم ترین آن ها ،  تبدیل  به انقلاب گردند باید فراهم گردند. به همین خاطر است که تعداد اندکی از انقلاب ها در تاریخ جهان موفقیت آمیز بوده اند.  انقلاب ، بنا به تعریف ،مبارزه ی موفقیت آمیز فراگیر توده هایی است که به صورت ریشه ای نظم سیاسی ، اقتصادی واجتماعی موجود را تغییر می دهند.  

پیروزی انقلاب های امریکا ، فرانسه ، روسیه ، کوبا وایران استثنا بودند . در حالی که هر یک از آنها سیرتکوین خود را در مبارزه با سیستم سیاسی ستم پیشه یا فاسد موجود داشتند،  در عین حال هر یک از آنها سیمای یگانه خودرا نیزایجاد کردند درحالی که از شرایط متمایز به خاطر تولید نتیجه ای موفقیت آمیز راضی بودند .

یکی با شورش مسلحانه بنیاد نهاده شد ، اما از سوی همگان علیه یک سلطان مستبد مورد پذیرش واقع شد . یکی دیگراز سوی اوباشی  هدایت شد که خشونت عظیمی راپیش ازشکست خوردن تولید کردند. انقلاب دیگرهسته گروه های ایدئولوژیک جا سازی شده را در میانه خود داشتند که تا حد زیادی دوره عمل آنها را قبل از دست یابی به پیروزی  متاثرساخت یا دست کاری کرد . 

همچنین ، انقلاب مصر که در 25 ژانویه در پس آیند تونس جوانه زد سیمای یگانه خودرا مشخص کرده بود. هر چند اهداف بیان شده انقلاب مصر  هنوز باید کاملا واقعی گردد ، اما هدف اولیه مبنی بر سرنگونی دیکتاتور ، به نحو غیر عادی در طی دورانی از نظر تاریخی کوتاه تحقق یافت . در حالی که خلع دیکتاتورکشور 10میلیونی تونس 28روز تظاهرات مداوم زمان برد ، انجام همان کار در مصر 85میلیونی فقط 18روزبه تظاهرات توده ای  نیاز داشت . 

جرقه انقلاب تونس خود سوزی محمد بوعزیزی در شهر سیدی بوزید در 17 دسامبر بود. خود سوزی او اعتراض از جان گذشته ای علیه مقاماتی بود که به او توهین کردند ووسایل معاش اورا توقیف نمودند. خود سقوط رژیم زین العابدین بن علی چهار هفته بعد در 14ژانویه به طور قابل ملاحظه ای جرقه انقلاب مصر بود ، که 11روز بعد فوران کرد . انقلاب مصر شاید تنها انقلاب تاریخ بود که برای آغاز خود تصمیم گرفت وتاریخ آن را به صورت انلاین به دنیا اعلام کرد. تا 11 فوریه ،رژیم مصر سرنگون شد، زمانی که حسنی مبارک سر کرده آن رژیم، پس از لجاجت ورفتارگستاخانه ،  با فضاحت مجبور به استعفا شد .  

بنا برای  کدام عوامل هستند که انقلاب مصر را متمایز می کنند؟ 

مورخان به احتمال زیاد سال ها در باره عوامل مختلفی که جمع آمد آنها منجر به قیامی شد که به یک انقلاب پیروز بدل گشت بحث خواهند کرد. اما عمده ترین ومشخص ترین نمایه ها در اینجا خلاصه شده اند. آنها عبارتند از :

انقلاب مردمی: مردم مصرمالکیت این انقلاب را از نقطه آغاز آن در دست گرفته اند.جنبش جوانان که اعتراضات قبل از 25ژانویه را فرا خواند، می پذیرد که نمی دانستند چه پیش خواهد آمد.اگرچه بسیاری از احزاب مخالف بعدا دعوت به تظاهرات کرده بودند ، اما آنها تنها یک تعداد محدودی از فعالین ونخبگان راخطاب قرار داده بودند. حمایت توده ای برای این اعتراض ها در بهترین حالت اگر نه کاملا رد بلکه محدود شده بود.

اما در این نمونه، زمانی که مردان وزنان جوان،در رسانه های اجتماعی وب سایت ها برای قیام فرا خوانده شدند ، برای  تقویت حمایت در میانه میدان از محله به محله، هزاران نفر ازتمام پیاده روهای موجود برای پیوستن به آن حرکت کردند.  آنها صرفا به اعلام آن لاین آن اکتفا نکردند، بلکه عملا  با گشت زدن در خیابان ها ی محل تجمع مردم آنها را به مشارکت گسترده فرا خواندند.   

اسما محفوظ ، یکی از فعالین جوان از نهضت جوانان 6آوریل در مصاحبه اش با روزنامه الشرق الاوسط گفت که ،اندکی پس از آغاز اعتراض ها ، " من مشغول پرینت ( چاپ)  وتوزیع جزوه ها در مناطق پر جمعیت بودم، وشهروندان را به شرکت دعوت می کردم. در آن مناطق ، من با افراد جوان نیز در باره حقوق ، ونیاز به مشارکت انها صحبت می کردم ."

او ادامه داد،" من به خیابانی در بولاق داکرور( محله فقیر نشین قاهره) رفتم ، جایی که من وگروهی از اعضا جنبش تصمیم داشتیم تظاهرات را از آنجا آغاز کنیم. هم زمان، اعضا دیگر همان کار را در مناطق دیگری انجام می دادند. زمانی که جمع شدیم ، پرچم مصر را بلند کردیم وبه خواندن شعار پرداختیم، و زمانی که یک تعداد زیادی از افراد به ما پیوستند غافلگیر کننده بود."

او اضافه کرد،" با افزوده شدن کسانی که به ما می پیوستند ، زمان اندکی در برابر مسجد مصطفی محمد توقف کردیم ، وسپس راه پیمایی را به سمت میدان تحریر هدایت نمویم. شاهد بودیم که چندین (صف) تظاهرات از مناطق مختلف به سمت میدان می آیند، وبدین گونه تصمیم به اشغال میدان تحریر گرفتیم."

چون تظاهرات ادامه یافت ، هر روز عرصه جدیدی شکست. تظاهرات با شرکت جوانان تحصیل کرده طبقات متوسط ودولتمند آغاز شد.آنها خیلی زود به ستم دیدگان وفقرای بی سواد وصل شدند. درطی چند روز،اعتراض ها،تمام بخش های جامعه ،ازجمله قضات، وکلا، پزشکان ، مهندسان، روزنامه نگاران، هنرمندان، کارمندان دولت ، کارگران، کشاورزان ، کارگران روز مزد، دانشجویان، معماران ، بی خانمان ها وبیکاران را در بر گرفت.

علاوه بر این، تظاهرات به طور بی سابقه ای درتاریخ مصر،نه حتی انقلاب کبیر 1919علیه اشغال بریتانیا، درسراسر کشورگسترش یافت .اعتراض ها از 25 ژانویه محدود به قاهره یا اسکندریه یا حتی مراکز اصلی شهری نبوده است . 

تعداد قابل ملاحظه ای صدایشان را به تمام استان ها وشهر ها،به تمام شهرک ها وروستا ها، در مصر علیا ودلتای نیل ، مناطق ساحلی سراسرمدیترانه ودریای سرخ، در منطقه سینا وکانال ( سوئز) به گوش همگان رساندند. روزاستعفای مبارک ، یک جمعیت بی نظیر 15میلیونی درحال اعتراض بودند. تقریبا 20درصد از مصری ها در آن روز در خیابان ها بودند، که در ابتدا اعتراض می کردند وسپس پایان دیکتاتوری را جشن گرفتند.

نقش جوانان : تردیدی وجود ندارد که جوانان مصرنقشی حیاتی در آغاز کردن اعتراض ها داشتند. جنبش های "جوانان 6آوریل " و" ما همه خالد سعید هستیم" همراه با سایرسازمان های تحت رهبری جوانان، از جمله شعبه جوانان اخوان المسلمین و کارزار برای تغییر البرادعی ، در پیشاپیش فعالیت های قبل وبعد از انقلاب قرار داشتند. درلحظات بحرانی اثنای مذاکرات عصبی با رژیم، استواری جوانان انقلابی بود که تلاش های رژیم برای  وارد کردن فشاربرای اقدامات نصفه نیمه در راستای نجات مبارک را شکست داد ، پیشنهاد هایی که ممکن بود برای برخی از احزاب اپوزیسیون قابل قبول باشد . اما سازمان های جوانان بر خواسته اصلی خود، که عزل رئیس جمهور بود  پافشاری کردند . بسیاری از این رهبران در اواخر دهه 20یا اوایل دهه سی عمر خود هستند.  

ضمنا ، جوانان بار قربانی ها را پرداختند.فهرستی در سایت روزنامه الدستورنشان می دهد که 70درصد از کسانی که جان خودرا در طی اعتراض های بزرگ از دست دادند، ونیز 80درصد زخمی ها ، 32 ساله یا جوانتر بودند.

نقش زنان : مصر، همانند کشورهای اسلامی،وسیعا جامعه ی پدر سالار است که عادت به استفاده از زنان ، به ویژه زنان جوان ، در رهبری هیچ گروه یا سازمان ، یا رها کردن یک  جنبش سیاسی را ندارد. اما دراین جا مردم مصر شاهد زنان جوانی مانند محفوظ ،ایسرا عبدلفاتح،ناوارا نجم، وسالی توما مور بودند ، که تنها علیه ستمگری وعدم مشروعیت رژیم در برنامه زنده تلویزیونی سخن می گفتند ، بلکه تظاهرات را با سرود ها واردوهای برافراشته در میدان تحریر هفته ها هدایت می کردند.

مشارکت زنان در انقلاب ، از جمله در پست های رهبری ازهمان آغاز، سایر زنان را نیز درسراسر مصربه مشارکت تشویق کرد .آنهاهمچنین به سختی برای آزادیشان فداکاری کردند. حداقل 10درصد از زخمی شدگان هفته اول زنان بودند. این تجربه نقش آنها را بعنوان شریک واقعی تغییرات اصیل محکم کرده ، وآنها را در مالکیت این حادثه بزرگ تاریخشان ذی حق نموده است .  

کاربست ابزار های عدم خشونت ومسالمت آمیز: از آغاز، سازمان دهندگان اعتراض ها، به نظام نامه عدم خشونت واعتراض های مسالمت آمیز وفادار ماندند.آنها دریافتند که رزیم می تواند شکاف بر داشته و روش های بی رحمانه ای را با امید به ترساندن یا تحریک کردن انهابه استفاده از خشونت برای توجیه حتی خشونت بزرگتر علیه انها به کار بندد.

احمد ماهر، هماهنگ کننده جنبش جوانان 6آوریل در مصاحبه ای با الجزیره انگلیسی توضیح داد که عدم خشونت برای جنبش یک راهکار( تاکتیک) نبود بلکه یک راهبرد( استراتژی) بود. بیش از دو سال ، هزاران نفر از اعضا جنبش نوشته ها ومتد های مبارزه عدم خشونت ، از جمله کسانی مثل گاندی ، کینگ ،وجین شارپ از انیستیتوی البرت انشتین در بوستون ، مشاوران استفاده از ابزار های عدم خشونت برای تغییر اجتماعی را مورد بحث قرار دادند. 

سال قبل ، محمد عادل ، معاون ماهربرای ملاقات با سرژیا پاپویچ ، طرفدار مقاومت غیر خشونت آمیز ورهبرجنبش مقاومت ، متشکل ازگروهی از فعالین جوانی که به عزل اسلوبودان میلوسویچ در سال 2000کمک کردند،  به صربستان اعزام شد .او با دی وی دی ها وسایر مواد آموزشی وکارآموزی که برخی از ابزار های عدم خشونت و شیوه های نا فرمانی مدنی مفید برای تحریک تغییر سیاسی را با جزئیات شرح می داد به قاهره بازگشت. 

زمانی که اعتراض ها در مصر اغاز شد ، دستور های اکیدی برای همه شرکت کنندگان وجود داشت که هیچ سلاحی ، از جمله چاقو ،چوب ، سنگ یا ابزار های تیز حمل نکنند. آنها نشانه هایی را حفظ کردند که نماد یک اعتراض مسالمت آمیز بود. وقتی که با پلیس مواجه شدند که تلاش می کرد تا آنها را مرعوب ساخته یاکتک بزند ،آنها سرود" مسالمت ، مسالمت" می خواندند.

حتی زمانی که رژیم هزاران نفر از کودن های خودرا در دوم فوریه گسیل داشت تا آنها را با چماق وابزار های تیز کتک بزنند ، با ککتل مولوتف حمله کنند ، یا حتی با فشنگ های جنگی به سوی آنها تیراندازی کنند ، اعتراض کننده ها با امتناع از به کار بردن ابزار های خشونت،تنها تلاش کردند از خود دفاع نمایند. وقتی که 350نفر از آنها توسط آدمکشان اجیر شده دستگیر شدند، آنها از انتقام گیری علیرغم کشته شدن ده ها نفر وزخمی شدن هزاران نفر خود داری کردند. آنها به سادگی آنها را به واحد ارتشی مستقر شده در آن نزدیکی تحویل دادند.

غیر ایدئولوژیک ومتجانس:سیمای متمایز دیگر انقلاب در سراسر مصرتمرکز آن بر اهداف عمومی بود. علیرغم تلاش های بسیار شدید از سوی رژیم وحامیان منطقه ای وجهانی آن برای رنگ کردن آن بر مبنای ایدولوژیک یا الهام شده از خارج ، این تلاش ها به صورت نکبت باری شکست خوردند.    

سازمان دهندگان غیر ایدئولوژیک بودند. اگرچه حزب های ایدئولوژیک بسیاری ، از جمله اخوان المسلمین، چپ گرا ها ، لیبرال ها ،سکولارها ، ومسیحیان در آن شرکت کردند ، اما همه گروه ها اتحاد بی نظیری ازهدف ، تمرکز براهداف اولیه انقلاب را بدون سقوط در منجلاب  اختلافات تنگ نظرانه به نمایش گذاشتند.

جامعه مصری بدون شباهت به سایر جامعه های عربی با تاریخی از قبیله گرایی ،فرقه گرایی یا درگیری های قومی ، تا حد زیادی متجانس است .تنها خط خطایی که مخالفان آن سعی در تحریک یا برجسنه کردن آن کردند تنش اسلامی – قبطی است . هر چند این تنش ها پدیده ای جدید واستثنا هستند ونه قاعده . بخش اعظم تاریخ مصر شاهد آن است .  

این اتحاد کمیاب در میان مسلمانان وقبطیان در میدان تحریر ودر سراسر مصر به نمایش در آمد. توما مور ، یک مسیحی قبطی ،اتحاد تمام مصری ها ، مسلمانان وقبطی ها را ، در مصاحبه اخیر خود وقتی که گفت ،" غیر قابل توصیف است که چگونه مساجد به بیمارستان فعالی تبدیل شده بودند.آن مسجد است اما در آن هیچ دسته بندی مذهبی وجود ندارد" اثبات کرد .

سازمان دهندگان جوانان وتمام گروه های شرکت کننده  با دقت تمام از هر گونه شعارهای مذهبی یا فرقه گرایانه خود داری کردند. در اثنای نماز جمعه بسیاری از قبطی ها مسلمانان را در حین نماز احاطه ومحفوظ نگه داشتند. همچنین روز یکشنبه مسلمانان در تاسیسات مسیحیان، در حرکت موثری از اتحاد ملی  به قبطی ها پیوستند .

با انضباط ومتمرکز:بسیاری از شاهدان از سطح انضباط وتمرکزی که انقلابی ها توانسته بودند به نمایش بگذارند غافلگیر بودند.در طی 18روزدر خیابان ها ، آنها تمرکز خود بر مبارک ورژیم حقیر او را حفظ کردند.آنها از در گیر شدن در هرمذاکره ای که ممکن بود آنها را از هدف اصلی خلع ید از رئیس جمهور محاصره شده دور کند خود داری کردند. شعارها وسرود های انها این وحدت نظر را در بین تمام تظاهر کنندگان بازتاب می داد.

زمانی که رژیم دادن امتیاز ها را ، حتی به صورت روزانه ، با امید به ایجاد شکاف در مخالفان ، تضعیف اراده آنها ، یا کندکردن حرکت را آغاز کرد ، انقلابی ها توانستند مردم را بیشتر سازماندهی نمایند،مطالبات آنها را ارتقا بخشند وحتی تعداد بیشتری را بدون تایید خواسته پیش تر انها بسیج نمایند.

رهبری نا متمرکز وبه شکل عالی سازمان یافته: اینانقلاب بدون رهبر نبود، اما رهبران به صورت مریی قابل شناسایی نبودند. آنها به صورت هوشمندانه  اعتراض ها وفعالیت هایشان را بدون نام بردن ازیک گروه تنها یا رهبر سازمان دادند. ده ها نفر از طرف انقلاب صحبت می کردند وهمان پیام را ارسال می نمودند.برخی ها با جوانان شناخته می شدند ودیگران با جنبش های مخالف گوناگون ، در حالی که بسیاری مستقل بودند. کارمندان امنیتی گیج شده بودند وقادر به شناسایی اکثر رهبران انقلاب نبودند.

حتی زمانی که برخی از رهبران دستگیر شدند ، به سادگی جایگزین شدند ، چون هیچ شخصی یگانه نگهدارنده قدرت یا اطلاعات حیاتی نبود که بتواند انقلاب را از خط خارج نماید . وقتی که سازمان جوانان اخوان المسلمین در 28 ژانویه به اعتراض ها پیوستند، آنها بلافاصله پذیرفته شدند و به دلیل انضباظ ، منابع وتوانمندی هایشان نقش رهبری به  انها داده شد . گرچه برخی حزب های مخالف  کوچک تر برای کسب اعتبار یا نمایش خط سیاسی متفاوت تلاش کردند ، اما بلافاصله افشا ورد شدند.

رهبران نیزتوانمندی های سازمانی بزرگی را نشان دادند.بیمارستان ها ی موقت ، مجهز به صدها پزشک ، برای درمان زخمی ها وبیماران بر پا شد . به طور قابل ملاحظه ای با بیش از دو میلیون تظاهر کننده در یک منطقه جغرافیایی ، حمل ونقل ، امنیت ، پزشک ، مواد غذایی ، نوشابه، امکانات حمام، جمع آوری زباله ، روزنامه های خیابانی ، ومفقود شده ها و بنیاد کردن خدمات تدارک شده بود. چادر ها وپوشش هایی نیز برای هزاران نفر که اردو زدن خارج از میدان را انتخاب کرده بودند تهیه شد ه بود.  

زمانی که دولت تمام نیروهای امنیتی را مرخص کرد وهزاران  جنایتکار را در راستای گسترش ترس وهرج ومرج در سراسر کشور ازاد کرد ، مردم بلافاصله تیم های حفاظتی وامنیتی  ونگهبان محله رابرای حفاظت از خانواده وهمسایگانشان  سازمان دادند . در طی روزها ، هزاران جنایتکار دستگیر وتحویل ارتش شدند. 

ادامه دارد
سرچشمه : www.counterpunch.org

 

 

 

مطلب را به بالاترین بفرستید: