|
||
|
نویدنو:15/03/1386 صفحه قابل چاپ است |
||
|
70درصد وکلا،60درصد قضات و 60 درصد دانشجويان الجزايري زن هستند نيويورک تايمز- ترجمه؛سعيده مويدنيا اعتماد در الجزاير کشوري که با سنت ها محدود شده است و خاطره شوم جنگ داخلي را که صد هزار کشته بر جاي گذاشت در ذهن خود دارد؛ يک انقلاب آرام در حال وقوع است. زنان الجزايري در حال تبديل شدن به يک نيروي سياسي و اقتصادي هستند چيزي که تاکنون در جهان عرب سابقه نداشته است. براساس تحقيقات دانشگاهي؛ 70 درصد جامعه وکلا و 60 درصد قضات دادگستري در اين کشور زن هستند و بخش درمان و پزشکي تحت سلطه آنان قرار دارد. زنان در اين کشور به شکل روزافزوني در تامين خرجي خانه نقش بيشتري را برعهده مي گيرند به علاوه 60 درصد دانشجويان در الجزاير دختر هستند. شما مي توانيد زنان الجزايري را در همه بخش هاي اجتماع ببينيد و اين وضعيت در منطقه يي ]خاورميانه و شاخ آفريقا[ روي داده که زنان نقش بسيار کم رنگي در اجتماع دارند. آنها به رانندگي اتوبوس و تاکسي مي پردازند و در پمپ بنزين ها و پشت ميز اداره حضور دارند. با اين وجود هنوز مردان تسلط را به طور رسمي در دست دارند و زنان تنها 20 درصد نيروي کار در الجزاير را تشکيل مي دهند. اما همين رقم هم دو برابر درصد نيروي کار زن در نسل قبل است. در حال حاضر زنان در حال نفوذ به تشکيلات دولت و تصدي مشاغل مهم دولتي هم هستند. به گفته «دحو جبرئيل» مديرمسوول و سردبير مجله اجتماعي «نقد»؛ «اگر چنين روندي ادامه پيدا کند ما با پديده جديدي روبه رو خواهيم شد و آن کنترل زنان بر دولت خواهد بود.» اين تحول در ميان الجزايري ها به آرامي در حال روي دادن است. مردمي که سال ها توجه خود را معطوف درگيري ميان دولتي که مي خواست قدرت را در دست خود نگه دارد و اسلامگراياني که مي خواستند اين قدرت را به دست آورند کرده بودند. محققاني که روي تحولات اجتماعي منطقه کار مي کنند از بررسي داده ها غافلگير شدند البته آنها تفسير خارجي در رابطه تحصيل و بازار کار ارائه مي دهند. هيو روبرتز مورخ و مدير پروژه شمال آفريقاي گروه بحران بر اين باور است که تحصيلات دانشگاهي ديگر به عنوان راهي براي پيدا کردن مشاغل خوب يا پولساز شناخته نمي شود و بسياري از مردان خروج از کشور و پيدا کردن کار در خارج را ترجيح مي دهند. او اضافه مي کند که تحصيلات دانشگاهي آنها را از خانه بيرون مي آورد و به زنان اجازه مي دهد تا موقعيت هاي بهتري را در جامعه به دست آورند «نفع اين اتفاق بيشتر اجتماعي است تا اينکه بخواهد مربوط به بحث اشتغال باشد.» نسل فعلي زنان الجزايري در ميان دولت سکولار و تندروي هاي دو قطب بحران در سال هاي اخير، به راه سومي دست يافته است. طبق نظر جامعه شناسان الجزايري زنان اين کشور در حال حاضر مذهبي تر و در عين حال مدرن تر از گذشته هستند. آنها خود را با حجاب مي پوشانند، نماز مي خوانند و به مسجد مي روند و همزمان شاغل هستند که مشاغل آنها هم غالباً در کنار مردان است، چيزي که با تابوها در تضاد است. بسياري از زنان شاغل و جامعه شناسان مي گويند که هماهنگ کردن دين با حضور فعال در اجتماع با حفظ پوشش اسلامي باعث شده تا زنان از تيغ قضاوت ها و محدوديت هاي وضع شده توسط مردان رهايي يابند. به عنوان مثال زنان بي حجاب در ساعات نيمه شب به ندرت ديده مي شوند اما زنان با حجاب حتي پس از نماز مغرب و عشا هم آزادانه در خيابان ها رفت و آمد مي کنند. «دني فاتحه» 44 ساله در حالي که يک اتوبوس بزرگ شهري را در خيابان هاي باريک الجزيره پايتخت الجزاير مي راند مي گويد؛«آنها هيچ گاه من را مورد انتقاد قرار نمي دهند به خصوص اينکه مي بينند من با حجاب هستم.» اين تغيير به کندي به دست آمده اما بسيار عميق است. به عنوان مثال در بعضي محله ها زاد و ولد به شدت کاهش پيدا کرده و تعداد شاگردان کلاس هاي ابتدايي به نصف رسيده است. اين موضوع نشان مي دهد که زنان براي اينکه تحصيل خود را به اتمام برسانند ديرتر ازدواج مي کنند. گرچه يکي از دلايل افزايش سن ازدواج بيکاري نيز هست. در گذشته زنان عمدتاً در سنين 17 يا 18 سالگي ازدواج مي کردند اما در حال حاضر سن ازدواج به 29 سال رسيده است. در حال حاضر اغلب زنان با مرداني ازدواج مي کنند که از نظر تحصيلات در سطح پايين تري نسبت به آنها قرار دارند، چيزي که خود نوعي واقعيت تلخ اجتماعي است. «خليده رحمان» يک وکيل 33 ساله است. او پنج ماه پيش ازدواج کرده. همسر او يک نگهبان شب است. اين مرد دوست برادر خليده بوده و پس از اينکه يک بار خليده را ديده از او خواستگاري کرده است. او در مورد زندگي مشترکش مي گويد؛«در بيرون من نقش مرد را بازي مي کنم اما وقتي به خانه مي آيم وظايف يک زن را بايد انجام دهم.» فاطمه عوسديک که يک جامعه شناس شاغل در مرکز تحقيقات اقتصاد کاربردي و توسعه در الجزيره است مي گويد؛«در دهه 60 ما ترقي خواه بوديم اما چيزي را که نسل فعلي به دست آورده اند کسب نکرديم.» فاطمه حجاب ندارد و ترجيح مي دهد به زبان فرانسه سخن بگويد.تحقيقات نشان مي دهد که تغييرات به وجود آمده در جامعه الجزاير به خاطر دو عنصر خواست زنان و فرصت هاي پيش آمده رخ داده است. مردان جوان الجزايري از مدرسه گريزانند و به دنبال اين هستند که از طريق تجارت غير رسمي يعني دستفروشي پولي به دست آورند، عده يي از آنها هم درصدد ترک کشور هستند. همچنين عده زيادي از مردان جوان وقت خود را به علافي و پرسه زدن در محله ها مي گذرانند. طبق نظر تحليلگران سياسي و اجتماعي مردم به طور روزافزون اعتماد خود را به حکومت فعلي، که مشروعيت خود را از انقلاب پنج دهه پيش گرفته است از دست مي دهند. در آخرين انتخابات مجلس؛ مشارکت مردم بسيار کم بود و طبق آمار 970 هزار راي انتقادي وجود داشت يعني اينکه چنين جمعيت عظيمي براي نشان دادن اعتراض خود راي مخدوش به صندوق هاي راي ريخته بودند. در حالي که در برابر اين؛ يک ميليون و سيصد هزار راي به سود دولت داده شده بود. انتقاد از فساد اقتصادي، کمبود امکانات اجتماعي و فاصله طبقاتي باعث بروز اعتراضات آرام و حتي تظاهرات همراه با درگيري در تمام کشور مي شود. به علاوه حملات خونبار هم هنوز ادامه دارد؛ حمله با بمب به ادارات پليس، مقامات دولتي و خارجي ها. به عنوان مثال يک بمب گذار انتحاري در يازدهم آوريل در مقابل دفتر نخست وزيري باعث مرگ 30 نفر شد. جامعه شناسان مي گويند در چنين فضايي زنان با حضور خود در سيستم اداري و در خيابان ها مي توانند به عنوان مهمترين نيرو در شکل دهي به تغييرات اجتماعي ايفاي نقش کنند. حضور آنها در چنين عرصه هايي باعث تعديل و در عين حال مدرن تر شدن آراي عمومي مي شود. عبدالناصر جايي استاد جامعه شناسي در دانشگاه الجزيره مي گويد؛«زنان و تلاش هاي آنان مي تواند ما را به سمت مدرنيته هدايت کند.» اما همه از حضور فعال زنان در اجتماع راضي نيستند.برخي تحليلگران سياسي و جامعه شناسان بر اين باورند که بخشي از علت اوج گيري فعاليت هاي اخير تندروها که شامل بمب گذاري هم مي شود از خواست آنها به کند کردن روند تحولات اجتماعي ناشي مي شود، تحولاتي که افزايش نقش زنان در اجتماع از مهمترين بخش هاي آن است. در الجزاير کساني وجود دارند که معتقدند دخالت زنان در سياست و اداره امور مخالفت صريح با احکام است. «اسماعيل بن ابراهيم» امام جماعت محله يي در نزديکي مرکز شهر الجزيره مي گويد؛«من با اين تغييرات مخالفم. از نظر ديني همه اينها اشتباهند. جامعه به سمت راه گمراهي مي رود.» جست وجوي هويت يک مساله مهم در تعدادي از کشورهاي خاورميانه است اما بي شک اين موضوع پيچيده ترين پرسش در الجزاير است. ملتي که مرزهايش توسط فرانسوي ها تعيين شده و مردمش به سه زبان بربر، عربي و فرانسوي صحبت مي کنند. پس از يک تجربه تلخ از اشغالگري فرانسوي ها و جنگ انقلابي که هفت سال به طول انجاميد و هزاران کشته برجاي گذاشت الجزاير در سال 1962 به استقلال رسيد. پس از اين رويداد تاريخي رهبران سياسي کشور تصميم گرفتند که با ترکيب هويت عربي و اسلامي کشور را متحد کنند. زبان عربي جاي زبان فرانسوي را در آموزش و پرورش و دانشگاه گرفت و برنامه هاي تحصيلي سکولار جاي خود را به برنامه هاي درسي به شدت مذهبي داد. البته همزمان با اين تغييرات دختران تشويق به رفتن به مدرسه شدند. پس از گذشت چهار دهه نسل جوان الجزاير (70 درصد جمعيت اين کشور زير 30 سال است) با زبان عربي رشد و تحصيل مي کنند و گرايش به پيگيري مسائل خاورميانه دارند و تلويزيون هاي عربي چون الجزيره با جا گذاشتن شبکه هاي فرانسوي به مرجع اصلي خبري براي مردم اين کشور تبديل شده است. در دهه 90 ايده هاي تندروانه به شدت رواج يافت و تروريسم به عنوان راهي براي کسب قدرت سياسي توجيه مي شد. بيش از صد هزار نفر در درگيري هاي اين دهه کشته شدند. در حال حاضر اکثر مردم بر اين باورند که اين تجربه دردناک باعث شده تا آنها انواع گوناگون افکار راديکال را نپذيرند. با اين وجود الجزايري ها نسبت به سال هاي دهه 90 بسيار مذهبي تر شده اند و همچنين آنها به مدرنيته هم نزديک تر شده اند که حضور گسترده تر زنان در عرصه هاي اجتماعي آن را به اثبات مي رساند. البته اين تحولات در مناطق کوهستاني که روستايي ها در آن اقامت دارند روي نداده است و زنان در اين مناطق هنوز تحت قوانين سنتي زندگي مي کنند اما اکثريت مردم بر اين باورند که سطح آگاهي عمومي اجتماعي به حدي بالا رفته که ديگر مانند سال هاي جنگ داخلي تندروها نمي توانند قلوب مردم را تسخير کنند. بنابر نظر جامعه شناسان و رهبران مذهبي دست کم يکي از دلايل اعطاي نقش هاي جديد به زنان در جامعه الجزاير انعکاس درک عمومي اعضاي اين جامعه است. اکثريت جامعه برداشت هاي تندروانه از اسلام را رد کرده اند و يک بازگشت عمومي به ارزش هاي فرهنگي آفريقاي شمالي وجود دارد که در آن از ايمان تفسير و برداشتي عرفاني تر انجام مي شود. به هر دليل، حالا حضور زنان در عرصه اجتماعي هواداران زيادي دارد. «وحيده نبتي» 36 ساله که در ساعات اوليه صبح به سمت مرکز شهر مي رود مي گويد؛«فکر نمي کنم اين تحولات با اسلام در تضاد باشد. برعکس اسلام به شما اجازه کار کردن مي دهد. به هر حال اين موضوعي بين شما و خداي تان است.» خانم نبتي يک روسري مشکي بر سر دارد و مانتويي بلند به تن که سرتاسر بدن او را مي پوشاند؛«اميدوارم روزي بتوانم روي يک جرثقيل کار کنم.
|
||
|
