نویدنو:10/08/1387                                                                     صفحه قابل چاپ است

 نویدنو

 

آرايش نيروهاي سياسي در آستانه انتخابات رياست جمهوري

سعید شریعتی

در آستانه انتخابات رياست جمهوري دهم و در حالي كه عرصه سياسي خود را از مدت‌ها پيش براي صف‌آرايي نيروها براي رقابت‌هاي انتخاباتي آماده كرده است، به نظر مي‌آيد با نگاه بيروني به آرايش نيروهاي سياسي بتوان موقعيت هر يك از گرايش‌هاي سياسي را مورد ارزيابي قرارداد و چشم‌انداز ائتلاف‌ها و مواضع نيروهاي سياسي را تا حد زيادي ترسيم نمود.
متن حاضر تلاش دارد بر مبناي شاخص‌هاي مؤثر كه در عرصه سياسي ايران قابل تشخيص است مجموعه نيروهاي سياسي و به تبع آن پايگاه اجتماعي آنان را تفكيك نموده نموداري از صف‌بندي‌هاي موجود را ترسيم نمايد.
شاخص‌هاي مورد نظر براي اين تقسيم‌بندي عبارت است از موضع جريان‌هاي سياسي درباره:
1- وضعيت موجود سياسي و اجتماعي كشور
2- كارگزاران دولت نهم
3- شركت در انتخابات
با توجه به هر يك از اين شاخص‌ها ابتدا مي‌توان مواضع ممكن و موجود را تبيين كرد لازم به ذكر است كه در تقسيم‌بندي هر يك از اين شاخص‌ها بايد چيزي حدود بيست درصد از جامعه را كه نسبت به عرصه سياسي و رخدادهاي آن به طور كلي بي‌تفاوتند را كنار گذاشت:
1- وضعيت موجود سياسي و اجتماعي كشور
1-1- موافقان وضع موجود: تعدادي از مجموعه‌هاي قابل احصاء در كشور با وضعيت موجود سياسي و اجتماعي كشور موافقند و اگر چه ممكن است برخي انتقادها را بر برنامه‌ها و عملكردها يا برخي كارگزاران فعلي نظام در سطوح مختلف داشته باشند اما از كليت وضع موجود دفاع مي‌كنند و با تداوم آن موافق و همراهند. اگر چه بخش‌هايي از محافظه‌كاران به دليل شدت انتقاداتشان به دولت و سياست‌‌هاي آن حمايتشان از وضع موجود مشروط و منوط به تغييراتي در سطح كارگزاران دولت است.
بر اساس برآوردها و نتايج پاره‌اي از پيمايش‌هاي اجتماعي و نيز نتايج انتخابات‌هاي اخير مي‌توان مدعي بود اين دسته چيزي قريب به 30 درصد داراي وزن اجتماعي هستند.
1-2- مخالفان وضع موجود: تعدادي از مجموعه‌هاي قابل احصاء در كشور با وضعيت موجود سياسي و اجتماعي كشور مخالفند، برخي از آنها معتقدند كه در چارچوب ساختار‌هاي حقوقي و حقيقي موجود امكان تغيير وضعيت موجود و اصلاح آن ميسر است و برخي معتقدند كه لاجرم براي تغيير شرايط موجود كشور بايد تغييرات ساختاري در كشور صورت پذيرد و وضع موجود با شرايط ساختاري كنوني قابل اصلاح نيست.
مجموع وزن اجتماعي قابل احصاء براي اين دسته از نيروها چيزي قريب به 50 درصد است.

 


2- كارگزاران دولت نهم
2-1- موافقان كارگزاران دولت نهم: برخي از نيروهاي سياسي در وضعيت موجود با تداوم قرار داشتن قدرت اجرايي كشور در اختيار جريان حامي دولت نهم و كارگزاران آن موافقند بلكه براي آن تلاش مي‌كنند. اين مجموعه از نيروها شامل گروه‌هاي سياسي مدافع احمدي‌نژاد و دولتش و نيز نيروهاي نظامي و شبه‌نظامي حامي وي كه در انتخابات دور نهم به صورت حزبي پادگاني آراء وي را سازمان دادند مي‌باشد. وزن اجتماعي مجموع اين دسته در شرايط كنوني چيزي نزديك به 20 درصد است. اگر چه در اين مجموعه، بخش‌هايي از ساختارشكنان را كه معتقدند تداوم حضور كارگزاران دولت نهم در مجموعه اجرايي كشور به بحران‌هاي دروني نظام دامن مي‌زند و از اين منظر ساختارهاي نظام را لرزان‌تر مي‌كنند لذا از تداوم كار آنان خرسندند را نيز مي‌توان در اين مجموعه قرار داد، اما به دليل كم بودن وزن صاحبان اين تحليل از آن صرف‌نظر مي‌شود.
2-2- مخالقان كارگزاران دولت نهم: اين مجموعه شامل تمام مجموعه‌ها و نيروهايي است كه به هر دليل با تداوم كار كارگزاران دولت نهم و رئيس آن مخالفند و به دنبال تغيير هستند. توجه به اين امر ضروري است كه اين مجموعه از بخش‌هايي از اقتدارگرايان تا نيروهاي سياسي ساختارشكن و تحريمي‌ها را شامل مي‌شود و بنا بر اين وزن اجتماعي آن چيزي حدود 60 درصد است.

 


3- شركت در انتخابات :
3-1- موافقان شركت در انتخابات: برخي از نيروهاي سياسي موجود كاملاً موافق شركت در انتخابات‌اند و از شركت در انتخابات تحت هر شرايطي دفاع مي‌كنند و پايگاه اجتماعي خود را به شركت فعال در انتخابات فرا مي‌خوانند. اگر چه پاره‌اي از اين نيروها در مقدمه امر به سلامت و عادلانه و آزاد بودن انتخابات حساسيت نشان مي دهند اما به هر روي و بر اساس سابقه و پيوندهاي سياسي خود نمي‌توانند به اين حساسيت خود جامه عملي جز شركت در انتخابات بخشند. وزن اجتماعي اين دسته چيزي قريب به 45 درصد است. (به عبارت ديگر در انتخابات رياست جمهوري با هر كيفيتي حداقل 45 درصد شركت خواهند كرد.)
3-2- موافقان مشروط شركت در انتخابات: اين دسته از نيروها كه عموماً بخش‌هايي از نيروهاي اصلاح‌طلب را شامل مي‌شوند بر سلامت و آزادانه و عادلانه بودن انتخابات پاي مي‌فشرند و شركت خود در انتخابات را منوط به برقراري نسبي اين شرايط مي‌دانند. اين مجموعه داراي وزن اجتماعي حدود 25 درصد هستند. لازم به توضيح است كه از ميان اين نيروها :
3-2-1- عده‌اي تلاش خود را معطوف به اين مي‌كنند كه اين شرايط فراهم شود و معتقدند كه مي‌توان با كنشگري فعال شرايط انتخابات مطلوب را به مخالفان تحميل كرد. اين گروه داراي وزن اجتماعي معادل 15 درصد هستند.
3-2-2- برخي ديگر از نيروها در اين مجموعه نسبت به شرايط انتخابات منفعل‌اند و معتقدند دستگاه اجرا و نظارت بر انتخابات موظف است كه شرايط انتخابات را فراهم كند، اگر چنين شد در انتخابات شركت كرده و اگر شرايط از سوي مجريان و ناظران انتخابات فراهم نشد به هر روي در انتخابات نبايد شركت كرد. اين دسته حدود 10 درصد وزن اجتماعي دارند.
3-3- مخالفان شركت در انتخابات: كه معروف به تحريمي‌ها هستند تحت هر شرايطي معتقدند كه نظام ظرفيت اصلاح‌ و تغييرپذيري از درون را از دست داده و فاقد آن است لذا هر انتخاباتي در كشور بي معناست و اساساً مبارزه پارلمانتاريستي براي به دست گرفتن قدرت در جمهوري اسلامي بي‌معناست. اين گروه در مجموع 10 درصد وزن اجتماعي دارند. در اين مجموعه:
3-3-1- پاره‌اي از نيروها كه عمدتاً نيروهاي مخالف ساختار در درون كشورند و تحريمي فعال هستند و حدود 5 درصد وزن اجتماعي دارند بعضاً مي‌كوشند حتي با طرح برخي از نام‌ها به عنوان كانديداي رياست جمهوري كنش فعالانه‌اي در جهت تحريم به نمايش بگذارند و عملا مدعاي خود در جهت اصلاح‌ناپذيري و تنگ‌نظري نظام را از اين مجرا به اثبات برسانند. (تحريمي‌هاي فعال)
3-3-2- بخش ديگر نيروهاي تحريمي شامل نيروهاي اپوزيسيون نظام كه عمدتا در خارج از كشور اقامت دارند و بي‌هيچ ملاحظه‌اي نظام را فاقد مشروعيت دانسته و پايگاه اجتماعي خود را همواره به عدم شركت در انتخابات‌ها فرامي‌خوانند. اين مجموعه نيز شايد حدود 5 درصد وزن اجتماعي داشته باشند. (تحريمي‌هاي منفعل)

 


تقسيم‌بندي جريان‌هاي سياسي
در يك تقسيم‌بندي كلي و مرسوم جريان‌هاي سياسي شامل محافظه‌كاران (اقتدارگرايان و سنتي‌ها)، اصلاح‌طلبان و ساختارشكنان(تحريمي‌ها) هستند و بر اساس شاخص‌هاي مورد نظر اين تحليل مي‌توان اين جريان‌ها را در 8 جريان از يكديگر باز شناخت. جدول و دياگرام زير نشان‌دهنده اين تقسيم‌بندي، اصلي ترين گروه‌هاي سياسي موجود در هر يك از دسته‌ها و كانديداهاي احتمالي مورد حمايت هريك از آنان در انتخابات رياست جمهوري است:

 

 


گزاره‌هايي درباره انتخابات دهمين دوره رياست‌جمهوري
بر اساس شاخص‌ها، جداول و دياگرام‌هاي متن حاضر مي‌توان مدعي گزاره‌هاي زير درباره دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري بود،
1- اگر انتخابات آزاد و عادلانه باشد و رقابت‌هاي انتخاباتي بدون مسأله باشد ائتلاف‌هايي كه شكل خواهد گرفت از يك سو همه اصلاح‌طلبان با وزني معادل 40 درصد كل در يك سو و همه اقتدارگرايان و محافظه‌كاران با وزني معادل 30 درصد كل در يك سو قرار خواهند گرفت. و ميزان مشاركت در بالاترين سطح يعني 70 دردصد واجدان شرايط خواهد بود. اين در حالتي است كه كانديداي اصلي اصلاح‌طلبان خاتمي و كانديداي اصلي اقتدارگرايان و محافظه‌كاران احمدي‌نژاد باشد. بدين ترتيب نتيجه انتخابات در همان دور نخست رقم خواهد خورد. (خاتمي با 57 درصد آراء در برابر 43 درصد آراء احمدي‌نژاد پيروز خواهد شد)
2- اگر انتخابات آزاد و عادلانه باشد اما به هر دليل خاتمي در انتخابات شركت نكند، انتخابات با حداقل 4 كانديدا برگزار خواهد شد و ميزان مشاركت كمتر از 60 درصد خواهد بود، كانديداي اصلاح‌طلبان ( كروبي يا نجفي) (شامل اصلاح‌طلبان لا بشرط و اصلاح‌طلبان بشرط لاي فعال) مجموعاً كمتر از 30 درصد (بخش‌هايي از اصلاح‌طلبان بشرط لاي فعال نيز ريزش خواهند كرد)، كانديداي محافظه‌كاران منتقد 5 درصد، كانديداي اقتدارگرايان منتقد 5 درصد و كانديداي اقتدارگريان حاكم 20 درصد (احمدي‌نژاد) بدين ترتيب به احتمال زياد انتخابات به دور دوم كشيده خواهد شد و كانديداي اصلاح‌طلبان با احمدي‌نژاد رقابت خواهد كرد و مي‌توان انتظار داشت كه در دور دوم احمدي‌نژاد با اختلاف اندك پيروز شود.
3- اگر انتخابات آزاد و عادلانه نباشد، انتخابات باز هم چند قطبي (با حداقل چهار كانديدا) خواهد بود اما در جبهه اصلاح‌طلبان تنها اصلاح‌طلبان لا بشرط شركت خواهند كرد. ميزان مشاركت به زير 50 درصد (حدود 45 درصد) كاهش خواهد يافت. انتخابات به احتمال زياد ميان كانديداي اصلاح‌طلبان لا بشرط و احمدي‌نژاد به دور دوم كشيده مي‌شود و احمدي‌نژاد در دور دوم با فاصله قابل توجه پيروز خواهد شد.
4- روشن است كه تحريمي‌ها با كاستن از ميزان مشاركت و ايجاد نااميدي از تأثيرگذاري در رأي‌دهندگان بالقوه در يك ائتلاف نانوشته به سود اقتدارگرايان حاكم عمل مي‌كنند.
** در تدوين اين متن از يافته‌هاي پيمايش‌هاي نگرش سنجي انجام شده در سال‌هاي اخير از جمله پيمايش سراسري ارزش ها و نگرش‌هاي ايرانيان (موج دوم و گزارش مقدماتي موج سوم)، پيمايش نگرش‌هاي سياسي ايرانيان (انجام شده و منتشر نشده توسط ايسپا)، گزارش افكارسنجي سراسري اخير مركز پژوهش‌هاي صدا و سيما و تحليل كمي آراء انتخابات دور نهم رياست جمهوري و انتخابات مجلس هشتم استفاده شده است.

http://saeedshariati.ir/air/archives/000207.php

 

 

بازگشت به صفحه نخست         

                            

Free Web Counters & Statistics