 |
وعده تحمل رسانه های منتقد پایان گرفت!
نویدنو:23/6/1385
وعده تحمل
رسانه های منتقد پایان گرفت!
توقیف شرق اما برخلاف اسلافش نه ناگهانی بود و نه غیر منتظره؛ چرا كه از دو
ماه پیش بارها رسانه های راستگرایان تندرو، بخصوص روزنامه های كیهان و
رسالت، در اقدامی هماهنگ بخشی از اخبار روزنامه خود را به انتقاد، اعتراض و
پرونده سازی بر علیه این روزنامه اختصاص دادند. مشتی از آن خروار را در
پایان این مطلب بخوانید.
* شرق هم نتوانست بماند: وعده تحمل رسانه های منتقد پایان گرفت
توقیف روزنامه شرق كه در آغازین روزهای چهار سالگی گرفتار توقیف شد بازتاب
بسیاری در رسانه های داخلی،سایت های اینترنتی، و وبلاگ ها داشت.
روزنامه شرق، به نسل دوم روزنامه های اصلاح طلب تعلق دارد. این نسل پس از
توقیف فله ای مطبوعات در اردیبهشت سال 79 به تدریج توانستند در فاصله سال
های 81 از خاكستر روزنامه های نسل اول سر بر آرند. روزنامه های شرق،
اعتماد، كارگزاران، اعتماد ملی، اقبال، یاس نو، وقایع اتفاقیه، سرمایه و …
برخی از مشهورترین روزنامه های این نسل اند. با این حال سه روزنامه یاس نو،
جمهوریت، وقایع اتفاقیه و اقبال هر كدام در بزنگاهی حساس و پیش از آنكه
راستگرایان دولت را در دست بگیرند، توسط قوه قضاییه و در ادامه توقیف های
پرشمار پیشین از انتشار بازماندند، و اكنون تنها نامی از آنها در كنار
روزنامه هایی چون صبح امروز، جامعه، توس، نشاط، اخبار اقتصاد، خرداد،فتح،
آفتاب امروز، آزاد، بنیان، دوران امروز، بهار و چندین روزنامه توقیف شده
دیگر در تاریخ مطبوعات ایران باقی است.
* تریبونی نخبه گرا
از نیمه سال هشتاد گروهی از روزنامه نگاران جوانی كه پیشتر تجربه
روزنامه نگاری در روزنامه های توقیف شده را داشتند در روزنامه همشهری گرد
آمدند. آنها ابتدا همشهری ماه را به سردبیری محمد قوچانی منتشر كردند، و
اندكی بعد ضمائمی هفتگی با عنوان همشهری تهران را. سپس بخشی ازروزنامه
همشهری با عنوان همشهری جهان، كه به "همشری دو" نیز شهرت یافت توسط همین
گروه از روزنامه نگاران منتشر شد. با ورود راستگرایان به شورای شهر تهران،
معلوم بود كه همشهری نیز دستخوش تغییراتی اساسی خواهد شد. محمد عطریانفر،از
اعضای حزب كارگزاران و از نزدیكان هاشمی رفسنجانی كه مدیریت روزنامه همشهری
را نیز بر عهده داشت، ترتیب انتشار روزنامه شرق را داد. شرق در زمانی كوتاه
توانست با هدف قرار دادن روشنفكران و نخبگان محبوبیتی پیدا كند و در فضایی
كه تریبونی وجود نداشت به تریبون نخبگان كشور بدل شود.
محمد قوچانی سردبیر جوان روزنامه شرق، در نخستین شماره این روزنامه با
انتشار سرمقاله ای اعلام كرد: "شرق برای ماندن آمده است." تیم روزنامه
نگاران شرق به رغم جوانی با تجربه ای كه در جریان سالهای طلایی مطبوعات پس
از انقلاب به دست آورده بود در سه سال گذشته تلاش كرد تا در بزنگاه های
حساس ماندن را بر هر چیزی ترجیح دهد. هم از این رو بود كه در یكی دو سال
گذشته، بسیاری عنوان"روزنامه محافظه كار" را به شرق دادند و حتا برخی
جایگاه این روزنامه را به تریبون اطرافیان هاشمی تقلیل دادند. اما این همه
واقعیت نبود، چرا كه با تغییر تركیب مجلس به نفع راستگرایان و در نهایت فتح
قوه مجریه از سوی آنها كار بر روزنامه نگاران ایرانی به مراتب دشوار تر شد.
اگر تا یك سال پیش دولت كمكی به روزنامه های نیمه مستقل نمی كرد لااقل فشار
بر آنها را هم تشدید نمی كرد. اما وقتی حسین صفار هرندی، سردبیر پیشین
روزنامه كیهان به منظور "رصد تهاجم فرهنگی" به وزارت ارشاد وارد شد، خطاب
به مطبوعات گفت: "مطبوعاتی كه به‌این مطالب‌دامن می‌زنند بارها شنیده‌اید
كه می‌گویند رسالت ما چنین است، رسالت را از كجا آورده‌اید؟ رسالت كه از آن
انبیای الهی است، شما چه كاره‌اید؟" و این یعنی آغاز به کار افتادن توپخانه
در وزارت ارشاد.
با این حساب می شد پیش بینی كرد كه روزنامه ای كه می خواهد بماند باید یا
خود را با اراده مسئولان جدید این وزارتخانه هماهنگ کند یا آنكه عطای
"رسالت" مطبوعاتی را به لقایش ببخشد و در را تخته كند وگرنه درش تخته خواهد
شد.
* سیاسی، اما حرفه ای *
اگر چه در دنیای امروز، ده ها روزنامه و انتشارات و موسسه فرهنگی می
توان سراغ گرفت كه عمرشان به صد و دویست سال برسد، اما در ایران ماجرا تا
حد زیادی متفاوت است. دیرسال ترین روزنامه های ایرانی یعنی كیهان و اطلاعات
اگر چه تا پیش از انقلاب، لااقل از باب خرج و دخل جزو روزنامه های خصوصی به
شمار می آمدند اما از فردای روز انقلاب و پس از مصادره سرنوشت دیگری یافتند
و به عنوان اموال عمومی تحت اختیار ولی فقیه در آمدند. به زبانی دیگر، آن
دو روزنامه به خاطر همراهی با حكومت پیشین از خصوصی بودن در آمدند و به
رسانه ای حكومتی بدل شدند. سرنوشتی كه مشهور ترین بنگاه های نشر كتاب از
جمله امیر كبیر و بنگاه نشر و ترجمه، فرانكلین و دیگران یافتند.
تا سال 76 روال انتشار روزنامه همان شد كه همه دولتی باشند، و اگر در
مواردی چون رسالت یا جمهوری اسلامی در ظاهر دولتی نبودند به بخشی از حكومت
تعلق داشتند. روزنامه های جهان اسلام و سلام در این میان استثنا بودند كه
در اوایل دهه هفتاد به عنوان تریبون بخشی از حاكمیت به حاشیه رانده شده،
منتشر شدند.
در سالهای پس از دوم خرداد،شاید در صورت تداوم انتشار، روزنامه هایی كه
اندكی بعد توقیف شدند، امكان تجربه فعالیت مستقل را می یافتند اما آن
روزنامه ها نیز فارغ از خط مشی اصلاح طلبانه، هرگز به عنوان روزنامه های
مستقل به حساب نیامدند. چرا كه ناشران آنها مجال حرفه ای شدن را نیافتند.
از آن میان اما ناشر روزنامه های خرداد و فتح این مجال را یافت تا در تداوم
فعالیت خود به سوی حرفه ای شدن گام بردارد. انتشار همشهری ماه، همشهری محله
و همشهری دو این فرصت را به علی خدابخش داد تا به عنوان یك ناشر حرفه ای
روزنامه، تیمی از روزنامه نگاران را گرد آورد كه در سه سال گذشته روزنامه
شرق را منتشر كردند. شرق البته نزدیكی های بسیاری به كارگزاران سازندگی
داشت به ویژه در خط مشی اقتصادی.انتساب این روزنامه به هاشمی رفسنجانی به
ویژه زمانی قوت گرفت كه شرق توانست از توقیف همزمان با روزنامه یاس نو و
برخلاف آن خلاص شود.
این روزنامه با این همه در بخش فرهنگ، به روشنفكران و دگر اندیشان مجال سخن
گفتن داد؛ همان طور كه در حوزه اندیشه. نزدیكی به ملی- مذهبی ها، حمایت از
حقوق بشر و انتشار اخبار زندانیان سیاسی حتا به فرض انتساب آن به
كارگزاران، این مجال را به شرق داد كه در حوزه اطلاع رسانی عنوان حرفه ای
ترین روزنامه را به خود اختصاص دهد. روزنامه ای كه بسیاری از آن به
عنوان"مجله ای روزانه" یاد می كردند.
* پرونده سازی علیه شرق
توقیف شرق اما برخلاف اسلافش نه ناگهانی بود و نه غیر منتظره؛ چرا كه
از دو ماه پیش بارها رسانه های راستگرایان تندرو، بخصوص روزنامه های كیهان
و رسالت، در اقدامی هماهنگ بخشی از اخبار روزنامه خود را به انتقاد، اعتراض
و پرونده سازی بر علیه این روزنامه اختصاص دادند. مشتی از آن خروار را
بخوانید:
كیهان: تحریف سخنان سید حسن نصرالله در شرق لندن و شرق تهران - شرق، دیروز
در صدر صفحه اول خود در كنار درج تصویری از سیدحسن نصرالله ادعای "شرق
الاوسط" را با قلم نیمه درشت كه از متن متمایز بود درج نمود و در صفحه 31
خود آن را تكرار كرد! و البته در كنار این ادعای دروغ، چند ادعای دروغ دیگر
كه غیر از تلاش برای "مخدوش كردن چهره تابناك حزب الله" توجیه دیگری ندارد
نیز مطرح كرد.
سایت نوسازی: شرق'' باز هم برای ''غرب'' رقصید - روزنامه شرق با غفلتی در
خور تامل ـ بخوانید شیطنت هدفدار و جهل معاصر ـ و با لبخندی مكارانه و حاصل
یك خرسندی كاذب تیتر ''تكذیب دیدار هاشمی و مصباح'' را برای ''تیتریك''
انتخاب می كند تا زردی روشنفكرمابانه خود را بار دیگر ثابت كند.
سایت شبستان: ''شرق'' باز هم برای ''غرب'' تیتر زد - اگرچه پس از اتفاقات
سوم تیر و ماجرای تبلیغات ریاست جمهوری باید منتظر چنین روزهایی می بودیم
ولی پر واضح است روزنامه شرق پس از حتی دریافت تذكرات قانونی و عرفی از
مسئولان تا خوانندگان باز هم بر ادامه استراتژی ''تفرقه و حكومت'' خود
پافشاری می كند. و البته چون از جایگاهی مردمی برخوردار نبوده و نیست
هیچگاه نتوانسته موج مردمی را با خود همراه و همدل كند و همواره خود را
متعلق به قشر روشنفكر جامعه _بیشتر دوستداری روشنفكری و شبه روشنفكر _ می
داند. جنگ 33 روزه حزب الله لبنان و ارتش اسرائیل البته خود گواه خوبی برای
شیطنت های مغرضانه شرق بود كه بعضا تیترهای یك خود را همگام روزنامه ها و
خبرگزاری های یهودی انتخاب می نمود! كه البته شرح آن و در یك دعوای رسانه
ای میان این روزنامه و كیهان برای عموم بازگو شد.
كیهان: دروغ!!... چندان هم بد نیست - روزنامه شرق در مرثیه ای به قلم عباس
عبدی، با سیاه نمایی جامعه ایرانی و متهم كردن همگان به دروغ و تزویر و ریا
و از دست رفتن ارزشهای انسانی، تأسف خورده بود.
رسالت: ذوق‌زدگى شرق از یک حرف نسنجیده - مطلب نسنجیده مسئول دفتر آیت‌الله
مصباح یزدى با استقبال روزنامه شرق روبه‌رو شد!روزنامه شرق که همواره به
مجموعه استاد مصباح یزدى نگاه منفى دارد براى یک بار که شده از سخنان شخص
یادشده خوشحال شد.
كیهان : روز پنج شنبه 29/4/85 در ستون نكته كیهان برخى از مواضع روزنامه
شرق،در جریان جنگ لبنان مورد انتقاد قرار گرفته و انتظار مى رفت این چند
نمونه كه اندكى از بسیارها بود همكاران شرقى را به خود آورد. اما "خود خطا
بود آنچه مى پنداشتیم" و...
رسالت: تكذیب یا تخریب؛از این چینش خبرى در صفحه اول، به وضوح مى‌توان
بى‌مهرى روزنامه شرق به نهاد روحانیت را دریافت . برجسته‌سازى کاذب اخبار و
حواشى این نهاد در یک روز، آن هم در صفحه اول و به صورت فتنه‌انگیزانه نماد
این بى‌مهرى است... یا اصحاب روزنامه شرق به اصول مسلم منافع ملى آگاه
نیستند و یا اینکه مى‌خواهند هر روز زاویه خود را با افکار عمومى بیشتر
کنند.
ایرنا: شكایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس از روزنامه شرق - این
بنیاد به واسطه آنچه "تحریف سخنان سیدحسن نصرالله، دبیركل حزب‌الله لبنان
در شماره ۸۴۵
مورخ
۸۵/۰۶/۰۷
این روزنامه عنوان
شده‌است، شكایت كرد. بنیاد حفظ آثار در این شكایت نامه، با اعلام این مطلب
كه "در شرایط كنونی این اقدامات ، نوعی ایجاد تفرقه در صفوف مسلمین و
سرانجام نشر اكاذیب ،تحریف و خبرسازی به نفع دشمنان اسلام تلقی می‌شود"
اضافه كرده است: "از هیات محترم [نظارت بر مطبوعات] انتظار می‌رود، در
قلمرو اختیارات مفوضه و رسالت ملی و اسلامی خود در جهت رسیدگی به عناوین
مجرمانه روزامه شرق اقدام و افكار عمومی را از نتایج آن مطلع فرمایند.
كیهان و خوانندگان [به نقل از "یك كارشناس فرهنگ و ادبیات عرب"] روزنامه
شرق در صفحه اول و آخر خود ستونی را به نجیب محفوظ نویسنده مصری اختصاص داد
و از وی تجلیل كرد. باید بگویم نجیب محفوظ یكی از یاران سلمان رشدی بود كه
در كتاب آیات شیطانی با او همكاری داشت. وی با فتوای امام خمینی درباره
سلمان رشدی مخالفت كرد. نجیب محفوظ با رمان هایی كه نوشته فرهنگ و ادبیات
اسلامی و عربی را تضعیف كرده است.
جمهوری اسلامی: آموزش بی اعتنائی به منافع ملی - اكنون كه خبر مرگ نجیب
محفوظ منتشر شده عینا همان ماجرا در كشور ما تكرار شده است . تجلیل بعضی
مطبوعات از این نویسنده مصری با توجه به سوابق او ـ كه البته تشریح جزئیات
آن به مقالات مفصلی نیازدارد ـ حتی از نگاه منافع ملی كشور نیز قابل توجیه
نیست... در تحلیل چرائی این گرایش های ضد منافع ملی و ضد ارزشی خوشبینانه
ترین نگاه اینست كه تجلیل كنندگان از افرادی مانند نجیب محفوظ هنری جز
ترجمه داده های غربی ندارند و رسانه هائی كه چنین مطالبی را منعكس می كنند
رسانه های ترجمه ای هستند.اعتراف باید كرد كه مترجم بی نظر برای
استعمارگران بودن ننگ بزرگی برای رسانه هاست. آیا زمانی فرا خواهد رسید كه
مجاری فرهنگی جامعه ما از بقایای اندیشه های وابسته به غرب پاكسازی شود.
* تحملی كه به صفر رسید
وقتی روز گذشته هیات نظارت بر مطبوعات تصمیم به توقیف روزنامه شرق
گرفت، نشریاتی مانند نامه ، حافظ و خاطره را نیز بی نصیب نگذاشت. ورود هیات
نظارت بر مطبوعات به عرصه توقیف مطبوعات اما از سوی بسیاری از كارشناسان به
معنای بازگشت این هیات به روش های گذشته عنوان شده است، چرا كه در سالهای
قبل از 76 نیز این هیات نظارت بر مطبوعات بود كه برخورد با مطبوعات را
برعهده داشت. در سالهای پس از دوم خرداد به دلیل تغییر تركیب این هیات به
نفع اصلاح طلبان، مواردی نظیر توقیف و برخورد با مطبوعات به بخش هایی از
قوه قضاییه منتقل شد. بازگشت این هیات به كاركردهای پیشین از دو جهت حائز
اهمیت است اول آنكه به دلیل وجود نمایندگانی از سه قوه در این هیات، به نظر
می رسد از این پس تلقی وجود نگاه دوگانه به مطبوعات از میان خواهد رفت.
نكته دیگر اما آن است كه توقیف روزنامه شرق با همه احتیاط ها و ملاحظه كاری
ها برای بقا و البته نزدیکی آن به بخشی از محافظه کاران میانه رو نشان از
به صفر رسیدن تحمل حاکمان جمهوری اسلامی دارد، حكومتی كه برای گذر از چالش
های فزاینده بیش از هر چیز به همه ظرفیت های موجود در كشور نیاز دارد.
***
منبع: روز، نوشته شهرام رفیع زاده