 |
گسترة فقر در مناطق مختلف ايران
نویدنو:09/8/1385
گسترة فقر در مناطق مختلف ايران
[ لیلا سعادتی ]
نخستين آرمان توسعه هزاره سوم كه از سوي برنامه عمران ملل متحد به تمامي كشورهاي جهان ابلاغ شده است، ريشه‌كني فقر شديد و گرسنگي است. از همين رو دولت ايران نيز موظف به ريشه‌كني فقر از طريق تخصيص بهينه و هدفمند كردن منابع، در قالب بهبود نظام يارانه‌ها شده است. بر همين اساس توسعه نظام تامين اجتماعي و گسترش پوشش آن، اعمال سياست‌هاي مالياتي با هدف دست‌يابي به توزيع عادلانه درآمدها، ايجاد شغل براي فقرا و ارائه آموزش‌هاي شغلي به آنان، بهبود مشاركت سازمان‌هاي غيردولتي و نهادهاي خيريه در برنامه‌هاي فقرزدايي، احداث خانه‌هاي ارزان قيمت و ارائه خدمات مسكوني ويژه و در نهايت برآورد سالانه خطوط فقر مطلق و نسبي از اقداماتي است كه دولت بايد تا سال1394 انجام دهد.
بنابراين برنامه‌هايي كه سازمان ملل متحد بر دوش دولتمردان جمهوري اسلامي ايران قرار داده است آنها را به اتخاذ رويكرد جديدي در برنامه پنج ساله چهارم اجبار كرده است. هر چند رسيدن به اهداف فوق تا سال2015 آن هم در شرايط فعلي كشور بعيد به نظر مي‌رسد اما گام نخست برداشته شده است. دولت در اولين گام، نقشه جغرافيايي فقر كشور را بر اساس تعيين خط فقر تدوين كرده و به تازگي منتشر كرده است. چندي پيش خط فقر مناطق شهري و روستايي از سوي وزارت رفاه به ترتيب براي مناطق شهري162 هزار تومان در ماه و مناطق روستايي130 هزار تومان در ماه اعلام شد. البته در جديدترين تحقيقي كه در زمينه خط فقر تدوين شده براي نخستين بار خط فقر در سال83 به تفكيك استان‌ها، تعيين و وضعيت هر يك جداگانه مشخص شده است. بر اساس اين مطالعه شكاف نرمال فقر نشان دهنده فاصله افراد فقير از خط فقر است. از12 درصد براي مناطق شهري و25درصد براي منطق روستايي در سال70 به1 درصد و15 درصد، در سال75 به 07/0 درصد و 13/0، در سال 78 ، 05/0 درصد و12 درصد و در سال80 ، 08/0 و 08/0 و براي مناطق شهري و روستايي در سال83 كاهش يافته است. بر اساس اين تحقيق كه توسط وزارت رفاه صورت گرفته و به تفكيك خط فقر در هر يك از استان‌ها انجام شده است، خانواده‌هاي5 نفره شهري در استان سيستان و بلوچستان براي تامين حداقل زندگي نيازمند171 هزار و856 تومان هستند كه اين استان در ميان استان‌هاي كشور پايين‌ترين ميزان درآمد مورد نياز براي تامين نيازهاي خانوار هر ماه را به خود اختصاص مي‌دهد. استان كردستان216 هزار و256 تومان، فارس244هزار و584 تومان، اصفهان283هزار و611 تومان، ميزان درآمد مورد نياز مردم براي زندگي با حداقل است. خانواده‌هاي5 نفره استان تهران حداقل نيازمند394 هزار و943 تومان در ماه براي خروج از فقر مطلق هستند. همچنين در اين مطالعه فقيرترين روستائيان را خراسان(قبل از تقسيم)، گرگان، زاهدان، زنجان با4 درصد فقرا داراي فقيرترين روستائيان كشور هستند. سمنان، قم، اراك، يزد، ياسوج، بندرعباس و كرمانشاه با ميزان فقراي3 تا4 درصد در رتبه بعدي قرار دارند. از سوي ديگر استان‌هاي ساري، تهران، رشت، قزوين، اردبيل، اروميه، خرم‌آباد، ايلام و بوشهر با كمترين جمعيت فقرا(كمتر از2درصد) داراي كمترين روستايي فقير هستند. همچنين بر اساس اين مطالعه ساكنان مشهد، گرگان، زاهدان و كرمانشاه با بيشتر از3 درصد فقير، فقيرترين ساكنان مناطق شهري استان‌ها محسوب مي‌شوند. سمنان، اصفهان، شهركرد، يزد، كرمان، اراك، همدان، زنجان، سنندج، تبريز و اروميه با جمعيت فقير بين2 تا3 درصد در رتبه بعدي قرار دارند. استان‌هاي تهران، رشت، بندرعباس، شيراز، اهواز و خرم‌آباد با جمعيت فقير بين2 تا1 درصد در رتبه چهارم و استان‌هاي ساري، قزوين، قم، اردبيل، ايلام، ياسوج و بوشهر با كمتر از2 درصد فقير جزء استان‌هاي داراي كمترين فقير ساكنان شهري هستند. همانگونه كه مشاهده مي‌كنيد و اين مطالعه و پژوهش نيز نشان مي‌دهد، شمار فقراي مناطق روستايي از شهري بيشتر است. البته مطلب تاسف بار اين بررسي حاكي از آن است كه از سال70 تا كنون خانواده‌هايي كه در فقر مطلق به سر برده‌اند همچنان فقير مطلق محسوب مي‌شوند و تنها خانواده‌هايي كه نزديك خط فقر بوده‌اند وضعيت بهتري يافته‌اند. اين بررسي كه راهبردي براي دولت محسوب مي‌شود نيازمند مطالعه عميق‌تر، برنامه‌ريزي، تصميم و علاقه و همت همه عوامل را مي‌طلبد. اين در حاليست كه دولت معتقد است تا سال1394 تعداد فقراي كشور را به نصف كاهش خواهد داد و وضعيت و امكانات نيز براي تحقق چنين هدفي مهيا است. البته سازمان ملل متحد هر ساله گزارش كاملي از فعاليت دولت‌ها براي تحقق آرمان‌هاي اهداف هزاره سوم طلب مي‌كند و دولت ما نيز از اين امر مستثني نيست. تا سال2015(1394) دولت بايد تعداد فقرا را در كشور كاهش دهد. و وضعيت غذايي مردم را بهبود بخشد. خوشبختانه كاهش فقر هدفي جهاني است كه اين هدف عمدي يا غيرعمدي به بهانه‌هاي مختلف نمي‌تواند توسط دولتمردان به فراموشي سپرده شود. در پايان بايد گفت ريشه‌كن كردن فقر شديد و گرسنگي به اعتقاد عده‌اي از كارشناسان نيازمند سه برنامه‌ريزي منسجم است. آنها پيشنهاد مي‌كنند: 1- حضور مردم در برنامه‌ريزي براي فقززدايي و اجراي آن ضروري است و بايد مردم را از حاشيه وارد متن اين برنامه كرد. توانمند سازي جامعه و كمك به مردم براي به عهده گرفتن مسئوليت با تكيه بر توانمندي‌ها و پتانسيل‌هاي موجود، پيش نياز مشاركت مردم در متن برنامه‌هاي فقرزدايي است. 2- ضروري است با برنامه‌ريزي براي اشتغال پايدار، آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي در بخش آموزش غيررسمي، گسترش تعاوني‌ها و تشكيل صندوق‌هاي بومي و ملي در جهت جمع كردن سرمايه براي كاهش ميزان فقر برنامه‌ريزي شود. 3- در برنامه‌هاي فقرزدايي به ترويج فرهنگ عدم تراكم منابع مالي و در گردش قرار دادن آن و همچنين جلوگيري از نابودي منابع در آمدزاي بومي و تدوين شاخص‌هاي هشدار دهنده بومي در مورد فقر توجه شود. منابع: اولين گزارش توسعه اهداف توسعه هزار سازمان مديريت و برنامه‌ريزي سال84. - نخستين گزارش برنامه عمران ملل متحد در تهران سال84. - گزارش تعيين خط فقر وزارت رفاه مرداد85.
منبع: مجله رونا